Oligofazja to charakterystyczne zaburzenie mowy pojawiające się u osób upośledzonych umysłowo. Dolegliwość zalicza się do zaburzeń związanych z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi. Leczy się ją pod okiem doświadczonego logopedy, proces może trwać jednak bardzo długo. Podczas terapii należy wziąć pod uwagę sytuację szczególną, jaką jest niepełnosprawność.
Przyczyny oligofazji
Oligofazja jest konsekwencją niedostatecznego rozwoju umysłowego, w związku z czym stosunkowo dobrze poznano przyczyny zaburzenia. Wskazuje się na obniżenie zdolności i funkcji ośrodkowego układu nerwowego, w związku z czym kompetencje mowy nie wykształcają się w ogóle lub wykształcają w niedostatecznym stopniu. Chcąc omówić etiologię dokładniej, spośród możliwych przyczyn oligofazji warto wyróżnić następujące:
- braki w zakresie rozwoju pojęć;
- niedorozwój struktur ośrodkowego układu nerwowego;
- nieprawidłowy rozwój emocjonalny;
- opóźnione formowanie się dominacji stronnej;
- zaburzenia motoryki dużej i małej;
- zaburzona zdolność myślenia abstrakcyjnego;
- zaburzona umiejętność wnioskowania i wydawania sądów.
Im bardziej zaawansowana niepełnosprawność umysłowa, tym uboższe słownictwo i poważniejsze objawy.
Oligofazja – objawy
Wymowa jest często silnie zdeformowana, zaś wskutek ograniczonego zasobu słownictwa i braku pojęć abstrakcyjnych porozumienie się z takim pacjentem bywa znacznie utrudnione. U osób z bardzo ciężkimi upośledzeniami obserwuje się zatrzymanie rozwoju mowy na etapie melodii. Mowę ludzi z zaburzeniem o nazwie oligofazja charakteryzują:
- ubogie słownictwo;
- agramatyzm;
- wadliwa artykulacja;
- trudności w budowaniu zdań;
- echolalia (niepotrzebne powtarzanie słów lub zwrotów użytych przez kogoś innego).
Dokładny obraz kliniczny zależy od zaawansowania niepełnosprawności umysłowej. Powyższym objawom towarzyszy trudność w czytaniu i pisaniu. Pacjenci gorzej w stosunku do normy budują i wykorzystują struktury pojęciowe, dokonując utrudnionej i zaburzonej eksploracji rzeczywistości. Z obserwacji wynika, że pierwsze słowa dziecko może wypowiedzieć nawet po 5. roku życia, zaś pierwsze zdanie w okolicach 7. roku życia.
Zobacz również: Alalia.
Oligofazja – leczenie
Choć nauka prawidłowej mowy przy oligofazji jest bardzo trudna i czasochłonna, wymagająca przy tym zaangażowania zarówno terapeutów, jak i rodziców czy opiekunów osoby niepełnosprawnej, jest możliwa. Poważny obraz kliniczny nie wyklucza szans na opanowanie i odpowiedni rozwój mowy, zwłaszcza gdy leczenie zostanie podjęte wcześnie. W tym celu należy udać się do logopedy. Terapia logopedyczna obejmuje krótkie i zmienne formy pracy, dostosowane do aktualnych możliwości dziecka. Przede wszystkim należy rozbudzić jego zainteresowanie, dlatego zazwyczaj naukę łączy się z zabawą. Na terapii logopeda przeszkala rodziców lub opiekunów z zakresu czynności, które będą musiały być podejmowane w warunkach domowych.
Rokowania maleją przy poważnym niedorozwoju najważniejszych struktur mózgowia, czyli ośrodkowego układu nerwowego. Wówczas nawet dobrze prowadzona terapia logopedyczna nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. W związku z tym należy poinformować rodziców lub opiekunów dziecka niepełnosprawnego o możliwych i realnych do osiągnięcia rezultatach.
Bibliografia
- Milczanowska K., Alalia prolongata czy oligofazja? Problemy diagnozy logopedycznej, Logopedia Silesiana 3, 210-227, 2014.
- Szurek M., Szczegółowa diagnoza logopedyczna dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym jako podstawa skutecznej terapii, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 18/2017.
