Bakterie w jamie ustnej

Spis treści

Bakterie występujące w jamie ustnej pełnią zarówno ważne funkcje, jak i mogą powodować negatywne skutki uboczne. Wszystko zależy od prawidłowej higieny jamy ustnej, stylu życia, a nawet chorób ogólnoustrojowych czy miejscowych. Mimo wszystko flora bakteryjna występuje w jamie ustnej każdego człowieka.

Bakterie w jamie ustnej

Bakterie w jamie ustnej

Fizjologia środowiska jamy ustnej rozwija się wieloetapowo. Jama ustna kolonizowana jest sukcesywnie przez poszczególne gatunki drobnoustrojów. Kolonizacja ta jest procesem złożonym, w którym występują liczne interakcje między bakteriami i środowiskiem oraz między samymi bakteriami. Istotnym aspektem interakcji, wzrostu i przeżycia bakterii w środowisku jamy ustnej jest:

  • zdolność adaptacji do zmian środowiskowych;
  • genetyczne zróżnicowanie w obrębie populacji bakterii, zapewniające przeżycie niektórym szczepom;
  • wytwarzanie lepiej przystosowanych mutantów.

Występujące w jamie ustnej bakterie cechują się zróżnicowaną zdolnością adaptacyjną. Przykładowo, Streptococcus mutans przystosowują się do kwaśnego środowiska, co powoduje obniżenie liczby lub eliminację innych paciorkowców. Z kolei inne streptokoki adaptują się do wysokich stężeń fluoru.

W jamie ustnej znajdują się 2 rodzaje powierzchni kolonizowanych przez bakterie. Są to:

  • tkanki miękkie – błona śluzowa pokryta cienką warstwą śliny;
  • tkanki twarde – szkliwo i cement korzeniowy pokryte błonką nabytą.

Zęby są znacznie lepszą powierzchnią do kolonizacji i wzrostu bakterii w porównaniu z błoną śluzową, która jest stale odnawiana po złuszczaniu się skolonizowanych komórek nabłonkowych. Ponadto powierzchnie styczne i bruzdy zębów umożliwiają akumulację bakterii niezakłóconą czynnościami żucia.

Bakterie próchniczotwórcze

Obecnie za bakterie próchniczotwórcze uznaje się paciorkowce zmienne oraz pałeczki kwasu mlekowego, ponieważ szybko produkują one kwasy z ulegających fermentacji węglowodanów. Bakterie te są zatem kwasotwórcze. Dodatkowo są one kwasoodporne, gdyż mogą bez problemów bytować w zakwaszonym środowisku. Jednocześnie posiadają zdolność adherencji do powierzchni zęba z powodu syntetyzowania z cukrów dietetycznych lepkich zewnątrzkomórkowych polisacharydów.

To właśnie te polisacharydy nadają matrycy płytki żelową konsystencję, a przez to sprzyjają zlepianiu się bakterii i ich przyleganiu do zęba. Ponadto, poprzez pogrubianie matrycy płytki chronią kwasy powstające w płytce przed rozcieńczającym i neutralizującym działaniem śliny.

Szczególne znaczenie w procesie próchnicowym posiadają także bakterie Streptococcus mutans. Ich ilość koreluje z nasileniem próchnicy. U dzieci z bardzo wysoką intensywnością próchnicy zauważa się obecność tych bakterii aż u 80%. Gatunek ten z zasady nie występuje w płytce nazębnej u osób z wrodzoną nietolerancją fruktozy, które przez całe życie nie spożywają produktów zawierających sacharozę.

Zobacz również: Skaling.

Bakterie w zdrowej jamie ustnej

W zdrowej jamie ustnej (przy odpowiedniej higienie) występują pojedyncze mikroorganizmy oraz ich mikrokolonie przylegające do powierzchni zarówno twardych, jak i miękkich tkanek. Tworzą one tak zwany biofilm. Szacuje się, że w jego skład może wchodzić aż do 1000 różnych gatunków czy szczepów drobnoustrojów.

Synergistyczne oraz antagonistyczne oddziaływania między gatunkami rezydującymi, w tym także potencjalnie chorobotwórczymi, pozostają we względnej, dynamicznej równowadze. Równowaga ta zwana jest homeostazą. Jednocześnie mechanizmy obronne ludzkiego organizmu przeciwdziałają nadmiernemu namnażaniu się drobnoustrojów. Utrata homeostazy w odniesieniu do flory bakteryjnej jamy ustnej prowadzić może do rozwoju zmian chorobowych, przy czym zauważa się między innymi nadmierne namnażanie niektórych rezydujących drobnoustrojów płytki nazębnej i błony śluzowej.

Zmiany flory bakteryjnej jamy ustnej wraz z wiekiem

Drobnoustroje rozpoczynają kolonizację jamy ustnej dziecka już podczas porodu i trwa ona przez całe życie. Najwcześniej, ponieważ w pierwszych tygodniach życia, wyizolować można bakterie z gatunku Streptococcus: mitis, oralis i salivarius. Bezpośrednim ich źródłem jest otoczenie dziecka, głównie matka. W ciągu kilku następnych miesięcy życia flora bakteryjna staje się bardziej złożona. Pojawiają się bowiem bakterie beztlenowe. Z kolei wyrznięcie zębów dostarcza nowego typu powierzchni do zasiedlania.

Bakterie w jamie ustnej osiągają względną stabilność u młodych osób dorosłych. Uważa się, że występujące w ślinie bakterie są tymi, które zostały usunięte z różnych powierzchni jamy ustnej, a zatem reprezentują jej całą florę. Właśnie z tego względu określenie liczby kolonii Streptococcus mutans i Lactobacillus w ślinie wykorzystuje się do oceny ryzyka próchnicy.

Bibliografia

  1. Perkowski K., Zawadzki P., Starościak B., Dybicz M., Padzik M., Marczyńska-Stolarek M., Chomicz L., Składniki mikrobiomu jamy ustnej jako czynniki ryzyka zakażeń lokalnych i uogólnionych u pacjentów bez oraz z wadami wrodzonymi narządu żucia, Postępy Mikrobiologii, 1/2016.
  2. Jańczuk Z., Stomatologia zachowawcza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.


Polecane produkty:
Kategorie
Centrum Fizjoterapeuty
Sklep Fizjoterapeuty
Oferty pracy

Aktualności

Najpopularniejsze w zdrowie

Zostań z nami

Polecane artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *