Bakterie występujące w jamie ustnej pełnią zarówno ważne funkcje, jak i mogą powodować negatywne skutki uboczne. Wszystko zależy od prawidłowej higieny jamy ustnej, stylu życia, a nawet chorób ogólnoustrojowych czy miejscowych. Mimo wszystko flora bakteryjna występuje w jamie ustnej każdego człowieka.
Bakterie w jamie ustnej
Fizjologia środowiska jamy ustnej rozwija się wieloetapowo. Jama ustna kolonizowana jest sukcesywnie przez poszczególne gatunki drobnoustrojów. Kolonizacja ta jest procesem złożonym, w którym występują liczne interakcje między bakteriami i środowiskiem oraz między samymi bakteriami. Istotnym aspektem interakcji, wzrostu i przeżycia bakterii w środowisku jamy ustnej jest:
- zdolność adaptacji do zmian środowiskowych;
- genetyczne zróżnicowanie w obrębie populacji bakterii, zapewniające przeżycie niektórym szczepom;
- wytwarzanie lepiej przystosowanych mutantów.
Występujące w jamie ustnej bakterie cechują się zróżnicowaną zdolnością adaptacyjną. Przykładowo, Streptococcus mutans przystosowują się do kwaśnego środowiska, co powoduje obniżenie liczby lub eliminację innych paciorkowców. Z kolei inne streptokoki adaptują się do wysokich stężeń fluoru.
W jamie ustnej znajdują się 2 rodzaje powierzchni kolonizowanych przez bakterie. Są to:
- tkanki miękkie – błona śluzowa pokryta cienką warstwą śliny;
- tkanki twarde – szkliwo i cement korzeniowy pokryte błonką nabytą.
Zęby są znacznie lepszą powierzchnią do kolonizacji i wzrostu bakterii w porównaniu z błoną śluzową, która jest stale odnawiana po złuszczaniu się skolonizowanych komórek nabłonkowych. Ponadto powierzchnie styczne i bruzdy zębów umożliwiają akumulację bakterii niezakłóconą czynnościami żucia.
Bakterie próchniczotwórcze
Obecnie za bakterie próchniczotwórcze uznaje się paciorkowce zmienne oraz pałeczki kwasu mlekowego, ponieważ szybko produkują one kwasy z ulegających fermentacji węglowodanów. Bakterie te są zatem kwasotwórcze. Dodatkowo są one kwasoodporne, gdyż mogą bez problemów bytować w zakwaszonym środowisku. Jednocześnie posiadają zdolność adherencji do powierzchni zęba z powodu syntetyzowania z cukrów dietetycznych lepkich zewnątrzkomórkowych polisacharydów.
To właśnie te polisacharydy nadają matrycy płytki żelową konsystencję, a przez to sprzyjają zlepianiu się bakterii i ich przyleganiu do zęba. Ponadto, poprzez pogrubianie matrycy płytki chronią kwasy powstające w płytce przed rozcieńczającym i neutralizującym działaniem śliny.
Szczególne znaczenie w procesie próchnicowym posiadają także bakterie Streptococcus mutans. Ich ilość koreluje z nasileniem próchnicy. U dzieci z bardzo wysoką intensywnością próchnicy zauważa się obecność tych bakterii aż u 80%. Gatunek ten z zasady nie występuje w płytce nazębnej u osób z wrodzoną nietolerancją fruktozy, które przez całe życie nie spożywają produktów zawierających sacharozę.
Zobacz również: Skaling.
Bakterie w zdrowej jamie ustnej
W zdrowej jamie ustnej (przy odpowiedniej higienie) występują pojedyncze mikroorganizmy oraz ich mikrokolonie przylegające do powierzchni zarówno twardych, jak i miękkich tkanek. Tworzą one tak zwany biofilm. Szacuje się, że w jego skład może wchodzić aż do 1000 różnych gatunków czy szczepów drobnoustrojów.
Synergistyczne oraz antagonistyczne oddziaływania między gatunkami rezydującymi, w tym także potencjalnie chorobotwórczymi, pozostają we względnej, dynamicznej równowadze. Równowaga ta zwana jest homeostazą. Jednocześnie mechanizmy obronne ludzkiego organizmu przeciwdziałają nadmiernemu namnażaniu się drobnoustrojów. Utrata homeostazy w odniesieniu do flory bakteryjnej jamy ustnej prowadzić może do rozwoju zmian chorobowych, przy czym zauważa się między innymi nadmierne namnażanie niektórych rezydujących drobnoustrojów płytki nazębnej i błony śluzowej.
Zmiany flory bakteryjnej jamy ustnej wraz z wiekiem
Drobnoustroje rozpoczynają kolonizację jamy ustnej dziecka już podczas porodu i trwa ona przez całe życie. Najwcześniej, ponieważ w pierwszych tygodniach życia, wyizolować można bakterie z gatunku Streptococcus: mitis, oralis i salivarius. Bezpośrednim ich źródłem jest otoczenie dziecka, głównie matka. W ciągu kilku następnych miesięcy życia flora bakteryjna staje się bardziej złożona. Pojawiają się bowiem bakterie beztlenowe. Z kolei wyrznięcie zębów dostarcza nowego typu powierzchni do zasiedlania.
Bakterie w jamie ustnej osiągają względną stabilność u młodych osób dorosłych. Uważa się, że występujące w ślinie bakterie są tymi, które zostały usunięte z różnych powierzchni jamy ustnej, a zatem reprezentują jej całą florę. Właśnie z tego względu określenie liczby kolonii Streptococcus mutans i Lactobacillus w ślinie wykorzystuje się do oceny ryzyka próchnicy.
Bibliografia
- Perkowski K., Zawadzki P., Starościak B., Dybicz M., Padzik M., Marczyńska-Stolarek M., Chomicz L., Składniki mikrobiomu jamy ustnej jako czynniki ryzyka zakażeń lokalnych i uogólnionych u pacjentów bez oraz z wadami wrodzonymi narządu żucia, Postępy Mikrobiologii, 1/2016.
- Jańczuk Z., Stomatologia zachowawcza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
Polecane produkty:
|
Naturalny koenzym Q10
Koenzym Q10 bioalgi to naturalny produkt, uzupełniający niedobory tej ważnej dla organizmu substancji. Jest to czysty izomer trans, taki sam jak występuje w ciele człowieka. Dzięki temu posiada bardzo wysoką biodostępność (wchłanialność) ... Zobacz więcej... |
