Cyna to pierwiastek chemiczny, w temperaturze pokojowej będący miękkim i srebrzystoszarym metalem. Jest powszechnie stosowana w przemyśle jako składnik stopów lutowniczych, odlewniczych i innych, a także do wytwarzania powłok ochronnych. Należy jednak pamiętać, że związki cyny są toksyczne. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia dla cyny i jej związków nieorganicznych została ustalona na poziomie 2 mg/m3.
Cyna – właściwości
Cyna tworzy odmiany alotropowe. W warunkach normalnych występuje pod postacią beta, czyli jako biała i trwała powyżej 13 stopni Celsjusza substancja. Posiada wówczas krystaliczną sieć w układzie tetragonalnym, przyjmując gęstość 7,3 g/cm3. W niższych temperaturach przechodzi w odmianę alfa o gęstości 5,85 g/cm3. Zmienia się wówczas także jej objętość – cyna ostatecznie rozpada się tworząc szary proszek. Czysta cyna biała jest ciągliwa i kowalna, odporna na korozję, co wykorzystuje się w wielu dziedzinach przemysłu.
Warto wiedzieć, że cyna posiada aż 10 występujących w przyrodzie trwałych izotopów. Sztucznie stworzono dodatkowych 29 izotopów o różnej masie atomowej oraz różnym okresie połowicznego rozpadu (najdłuższy osiąga aż 230 tysięcy lat).
Toksyczność cyny
Długa ekspozycja na cynę może powodować niekolagenową pylicę płuc, określaną jako cynica. Zarówno sama cynka, jak i jej związki, powodują podrażnienia skórne i przewlekłe zapalenie spojówek. Dodatkowo mają zdolność kumulowania się w tkankach organizmu i wywoływania szkodliwych efektów po pewnym czasie.
Cyna – wykorzystanie w przemyśle
Cyna charakteryzuje się niską temperaturą topnienia oraz dużą dostępnością, co w połączeniu z jej plastycznością tworzy z niej idealny surowiec odlewniczy. Dawniej była powszechnie stosowana do produkcji przedmiotów codziennego użytku, w tym również naczyń i garnków. Największą popularność w tym zakresie cyna zyskała w czasach średniowiecza.
Współcześnie cyny używa się do pokrywania innych metali, tworzy bowiem cienką warstwę antykorozyjną, zabezpieczającą przedmiot właściwy przed rdzą. Takie zabezpieczenie stosuje się zwłaszcza w przemyśle spożywczym, np. przy puszkach do konserw czy stalowych naczyniach. Do 2006 roku bardzo popularnym stopem była cyna i ołów, jednak ze względów bezpieczeństwa ołów został wycofany z użytku i zastąpiony mieszanką srebra, miedzi i bizmutu. Cyna wraz z miedzią tworzy stop zwany brązem cynowym lub spiżem. Wykorzystuje się je do odlewania dzwonów.
Cyna w organizmie człowieka
Choć cyna uznawana jest za pierwiastek toksyczny i znajduje zastosowanie głównie w przemyśle, w śladowych ilościach znajduje się również w organizmie człowieka, pełniąc kilka ważnych funkcji. Trafia do niego zarówno w postaci organicznej, jak i nieorganicznej. Pierwsza postać znajduje się w śladowych ilościach w produktach mlecznych, jajach kurzych i mięsie, natomiast w drugiej postaci znajduje się w żywności puszkowanej i mrożonej. Dzieje się tak, ponieważ taka żywność zamykana w cynowych puszkach po pewnym czasie przesiąka pewnymi ilościami soli cyny.
Pewne ilości cyny w organizmie przyczyniają się do wzrostu organizmu w młodym wieku, dlatego pierwiastek ten jest uznawany za czynnik wzrostu. Dodatkowo cyna:
- zwiększa biodostępność innych związków odżywczych;
- reguluje poziom witamin;
- wspiera działanie witaminy D w kontekście metabolizmu kości;
- poprawia odporność organizmu;
- może hamować rozwijające się zmiany nowotworowe.
Należy jednak pamiętać, że ilość cyny w organizmie powinna być na stałym, niskim poziomie. Zbyt duża ilość wpłynie negatywnie na poziom pozostałych pierwiastków, głównie cynku, a także może doprowadzić do zatrucia i zanieczyszczenia organizmu. Nadmiar cyny w organizmie upośledza czynność układu nerwowego, powoduje problemy z grasicą oraz osłabia odporność. Z kolei niedobór przejawia się jako zahamowanie wzrostu włosów i paznokci, problemy ze wzrokiem oraz opóźniony czas reakcji na bodźce. Dlatego tak ważna jest równowaga w każdym aspekcie ludzkiego organizmu.
Polecane produkty:
|
BIO Acerola - naturalna witamina C
Naturalna witamina C pozyskana została z ekologicznych upraw z owocu o nazwie Acerola. Jest standaryzowana co oznacza, że wyselekcjonowano tylko najwyższej jakości owoce, a z nich pozyskano ekstrakt. Dzięki temu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Surgiewicz J., Cyna i jej związki nieorganiczne, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 2/2016.
- Pasieczna A., Molibden i cyna w glebach Polski, Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 2012.
