Zgryz otwarty to złożona wada zębów polegająca na braku kontaktu między zębami szczęki i żuchwy w odcinku przednim i bocznym lub w obu jednocześnie.
Charakterystyka zgryzu otwartego
W przebiegu tej wady obserwuje się mniej lub bardziej rozległą szparę niedogryzową, zwaną także ujemnym nagryzem pionowym. Zaburzenia funkcji dotyczą odgryzania kęsów i żucia pokarmów, co z kolei przekłada się na zmniejszenie punktów zwarcia. Rysy twarzy są prawie niezmienione w zaburzeniach dotyczących przedniego odcinka szczęk. W rozległych zmianach obserwuje się charakterystyczne wydłużenie dolnej części twarzy.
Przyczyny
Powstawanie zgryzu otwartego może wiązać się z takimi nawykami występującymi w dzieciństwie jak ssanie palca, smoczka czy wargi dolnej. To złożona wada zgryzu, która wynika z zadziałania czynników szkieletowych, zębowo-wyrostkowych, jak i czynnościowych. Ważnym czynnikiem środowiskowym wpływającym na powstawanie zgryzu otwartego szkieletowego jest oddychanie przez usta w okresie rozwojowym.
Jedną z przyczyn powstawania tej wady zgryzu jest krzywica. Występuje ona również w niektórych endokrynopatiach i zespołach genetycznie uwarunkowanych.
Objawy
Często wadom takim jak zgryz otwarty towarzyszą dysfunkcje polegające na trzymaniu języka między łukami zębowymi podczas spoczynku (gdy dziecko śpi lub siedzi i nic nie mówi, np. oglądając telewizję), ale także podczas mówienia lub połykania kęsów. Zazwyczaj występują przy tym również zaburzenia mowy – najczęściej seplenienie.
Rodzaje zgryzu otwartego
Wyróżnia się zgryz otwarty:
- częściowy przedni;
- częściowy boczny jedno- lub obustronnie;
- całkowity.
Zgryz otwarty częściowy przedni występuje śródustnie. W tej wadzie zauważyć można szparę niedogryzową, która rozwinęła się na skutek skrócenia przedniego wyrostka zębodołowego szczęki, a niekiedy i części zębodołowej w żuchwie. Przy tej postaci wady rysy twarzy pozostają niezmienne. Podczas gdy do obrazu patologii dołącza się wychylenie zębów siecznych górnych, warga górna może być skrócona i nie przykrywa zębów przednich.
Zgryz otwarty częściowy boczny jedno- lub obustronnie charakteryzuje szpara niedogryzowa. Wada ta objawia się przede wszystkim skróceniem bocznych części wyrostka zębodołowego, czego przyczyną jest przeważnie wpychanie języka lub ssanie policzków. Kształt twarzy pozostaje niezmieniony.
Natomiast zgryz otwarty całkowity stanowi rozległą wadę gnatyczną związaną ze znacznym rozchyleniem podstaw szczęki, do czego przyczynia się także odgięcie trzonu żuchwy. Rysy twarzy znacznie się zmieniają, ponieważ widać wydłużenie odcinka szczękowego. Jednocześnie wargi mogą być wiotkie, a górna skrócona. Śródustnie obserwuje się rozległą szparę niedogryzową. U niektórych pacjentów prezentujących poważniejsze formy dolegliwości w zwarciu stykają się jedynie ostatnie zęby trzonowe. W rezultacie następuje znacznego stopnia upośledzenie czynności żucia, a prawidłowe odgryzanie kęsów jest niemal niemożliwa. Ponadto zawsze obecne są wady wymowy.
Leczenie
Przed rozpoczęciem regulacji zgryzu otwartego uwagę należy zwrócić na badanie czynności, pozycji i wielkości języka. Zgryzy otwarte powstałe na tle nawyków ssania leczą się szybko i bez nawrotów po usunięciu przyczyny. Z kolei zaburzenia czynności języka są z reguły trudne do usunięcia i wiążą się z ryzykiem nawrotów.
Podczas regulacji zgryzu hamuje się pionowy wzrost tych zębów, które dochodzą do płaszczyzny zgryzu. Pozostałym zębom stwarza się odpowiednie warunki, aby doszły do kontaktów zwarciowych. W tym celu stosuje się specjalne aparaty na zęby. Leczenie aparatami stałymi łączy się ze stosowaniem łuku dolnego zwiększającego krzywą Spee, wyciągów międzyszczękowych i zewnątrzustnych pionowych. Dodatkowo regulacja tej wady w uzębieniu stałym z reguły wymaga długiej retencji.
Zgryz otwarty całkowity powinien być leczony zespołowo, zarówno chirurgicznie, jak i ortodontycznie. Osobno ukształtowane łuki zębowe po operacji są zestawione w prawidłowym zaguzkowaniu.
Zobacz również: Aparat na zęby.
Bibliografia
- Sieja A., Potoczek K., Sarul M., Kawala B., Etiologia zgryzu otwartego, Dental Forum, 2/2013.
- Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
