Płytka nazębna stanowi lepką i bezbarwną warstwę bakterii oraz cukrów, która nieustannie odkłada się na powierzchni zębów. Zaniedbanie czyszczenia zębów, a tym samym pozostawienie płytki nazębnej na dłuższy czas sprzyja rozwojowi wielu patologii, w tym stanów zapalnych, nieświeżego oddechu i próchnicy.
Charakterystyka płytki nazębnej
Zgodnie z powszechnie stosowaną definicją, płytka nazębna jest trwałym nalotem bakteryjnym, który tworzy się na twardych elementach tkanek jamy ustnej. Tworzy się zarówno u osób chorych, jak i zdrowych, bez względu na wiek czy płeć.
W jamie ustnej bytuje niemal 700 różnych gatunków bakterii, przy czym większość z nich tworzy płytkę nazębną. Mimo tego, jest to najlepiej poznany biofilm w ustroju człowieka.
Wyróżnia się 2 rodzaje płytki nazębnej:
- naddziąsłową;
- poddziąsłową.
Obie różnią się między sobą zawartością i zróżnicowaniem bakterii, przy czym płytka nazębna naddziąsłowa stanowi najczęściej przyczynę próchnicy, zaś poddziąsłowa prowadzi do stanów zapalnych dziąseł i chorób przyzębia.
Przyczyny powstawania płytki nazębnej
Płytka nazębna powstaje w efekcie spożywania pokarmów, głównie tych bogatych w węglowodany. Cukry, zwłaszcza sacharoza, wykazują zdolność odkładania się na powierzchni zębów. To z kolei zmniejsza pH w jamie ustnej i prowadzi do rozwoju bakterii.
Do głównych miejsc gromadzenia się nadmiaru płytki nazębnej zaliczamy:
- zęby trzonowe podczas erupcji;
- bruzdy i zagłębienia anatomiczne w zębach;
- okolica przyszyjkowa.
Odkładaniu się płytki nazębnej sprzyjają także wady zgryzu, czyli nieprawidłowe ułożenie zębów w łukach zębowych. Szczególnym czynnikiem ryzyka jest ciasne upakowanie zębów, czyli ich nadmierne stłoczenie. Wówczas szczotkowanie zębów nie jest całkowicie efektywne, ponieważ ciężko wyczyścić trudno dostępne miejsca, takie jak np. przestrzenie międzyzębowe.
Płytka nazębna a próchnica
Płytka nazębna stanowi czynnik zapoczątkowujący próchnicę tkanki zęba. Można zatem powiedzieć, że płytka nazębna stanowi siedlisko bakterii próchnicotwórczych. Bakterie znajdujące się w płytce mają zdolność przytwierdzania się do powierzchni zęba w obecności sacharozy i do tworzenia kwasów. Dodatkowo wykazują zdolności do reagowania z glikoproteinami śliny. O próchnicotwórczych właściwościach tych paciorkowców decyduje jednak prawdopodobnie przede wszystkim ich zdolność wytwarzania nierozpuszczalnych wielocukrów zewnątrzkomórkowych. One bowiem nadają płytce lepkość, ochraniając jej drobnoustroje przed szkodliwymi wpływami, dostarczając im substratu i wreszcie nie dopuszczają do przenikania ze śliny substancji, które mogłyby zobojętniać kwasy wytwarzane w płytce.
Jeśli założy się, że współdziałają 2 pozostałe czynniki — podłoże i czas, będą istniały sprzyjające warunki do zapoczątkowania procesu próchnicowego.
Usuwanie płytki nazębnej
Dla utrzymania prawidłowej higieny jamy ustnej i zapobiegania rozwojowi schorzeń takich jak próchnica należy skutecznie usuwać płytkę nazębną i zapobiegać jej odkładaniu się. Płytki nazębnej nie można usunąć samą wodą, np. płukając usta. Można ją usunąć jedynie mechanicznie, czyli za pomocą szczoteczki do zębów. To najskuteczniejszy sposób usuwania płytki nazębnej, dlatego bardzo ważne jest, aby wiedzieć jak prawidłowo myć zęby.
Zęby należy myć przynajmniej 2 razy dziennie, przy czym osoby korzystające ze stałych aparatów ortodontycznych powinny szczotkować zęby po każdym posiłku. Bardzo często ludzie zapominają, że płytka nazębna odkłada się również w ciasnych przestrzeniach międzyzębowych. Aby ją usunąć konieczne jest stosowanie nici dentystycznych. Na koniec, celem uzupełnienia całego procesu czyszczenia jamy ustnej należy zastosować płukankę do ust lub kupny płyn do płukania jamy ustnej.
Płytkę nazębną można również usunąć u stomatologa korzystając z bogatej oferty usług stomatologicznych. Najczęściej celem usunięcia jej wykonuje się piaskowanie zębów, czyli usuwanie płytki nazębnej i osadu za pomocą strumienia wody z drobinkami czyszczącymi. Zabieg ten może także usunąć przebarwienia pochodzenia zewnętrznego, czyli związane ze stylem życia.
Bibliografia
- Chałas R., Wójcik-Chęcińska I., Woźniak M., (i inni), Płytka bakteryjna jako biofilm – zagrożenia w jamie ustnej oraz sposoby zapobiegania, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69/2015.
- Shamsa S., Piróg A., Olczak-Kowalczyk D., Skuteczność usuwania płytki nazębnej u dzieci z uzębieniem mlecznym, stałym i mieszanym, Nowa Stomatologia, 3/2013.
- Szpringer-Nodzak M., Wochna-Sobańska M., Stomatologia wieku rozwojowego, Wydawnictwo Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
