Ciemiączko (łac. fonticulus) to charakterystyczne połączenie kości czaszki występujące u niemowląt. Wraz z wiekiem ulega zrastaniu i twardnieniu, dlatego u dorosłego człowieka ciemiączka nie występują. Dzięki ich obecności możliwe jest wzrastanie mózgowia i powiększanie się obwodu głowy, aż do wymiarów fizjologicznych. Wyróżnia się ciemiączko przednie, tylne oraz boczne.
Rozwój czaszki dziecka
Pojemność czaszki w pierwszym roku życia dziecka wynosi 50% pojemności dorosłej osoby. Wzrasta do 75% w 3. roku życia i do 90% w 7. roku życia. Średni obwód głowy noworodka wynosi 35 cm, a wymiar ten powiększa się średnio o 5 cm podczas pierwszych czterech miesięcy i o 10 cm podczas pierwszego roku życia. Jest to możliwe dzięki obecności ciemiączek.
Przednie ciemiączko lokalizuje się w miejscu przecięcia szwów strzałkowych i koronowych. Ulega zamknięciu w wieku między 6. a 20. miesiącem życia. Z kolei tylne ciemiączko znajduje się w miejscu przecięcia szwów strzałkowych i węgłowych, a zamknięciu ulega w okolicach 3. miesiąca życia dziecka.
Ciemiączko przednie
Ciemiączko przednie jest nieparzyste i największe ze wszystkich. Posiada kształt przypominający latawiec, jest ostrym końcem skierowany do przodu. Lokalizuje się na skrzyżowaniu szwu wieńcowego, strzałkowego i czołowego. Ma 3-5,5 cm długości oraz 2-5 cm szerokości. Można z łatwością wyczuć je podczas badania położniczego.
Ciemiączko tylne
Również jest strukturą nieparzystą, jednak znacznie mniejszą od ciemiączka przedniego. Posiada trójkątny kształt i znajduje się w miejscu zetknięcia się szwu strzałkowego ze szwem węgłowym u szczytu łuski potylicznej.
Ciemiączko boczne
Ciemiączka boczne dzieli się w praktyce na przednio-boczne, zwane także klinowym oraz tylno-boczne, zwane także sutkowym. Przednio-boczne znajduje się u wierzchołka skrzydła większego kości klinowej, w miejscu zbliżenia się do siebie kości ciemieniowej, kości klinowej, kości skroniowej i kości czołowej. Z kolei tylno-boczne leży poniżej kąta sutkowatego kości ciemieniowej między kością ciemieniową, kością potyliczną, kością skroniową.
Należy wiedzieć, że tylko ciemiączka przednie, tylne i przednio-boczne są natury błoniastej i łącznotkankowej. Ciemiączko tylno-boczne natomiast jest zamknięte warstwą chrząstki szklistej. Wraz z postępującym wzrastaniem kości czaszki pasma łącznotkankowe między ciemiączkami stopniowo coraz bardziej się zwężają. Ostatecznie ciemiączka zamykają się.
Kiedy zanikają ciemiączka?
Zniknięcie ciemiączek położonych na bocznej ścianie czaszki oraz ciemiączka tylnego fizjologicznie następuje przed ukończeniem 1. roku życia dziecka, zwykle jednak w krótkim czasie od porodu. Z kolei ciemiączko przednie zamyka się dopiero w okolicach 2. roku życia, u części dzieci zaś w okolicach 1. roku życia. Ciemiączka można dokładnie ocenić na podstawie bezpiecznego dla dziecka badania USG.
Ciemiączko – funkcje
Dzięki obecności ciemiączek możliwy jest sprawny i mniej traumatyczny poród siłami natury. Kości mogą nasuwać się na siebie, do pewnego stopnia zwiększając zdolność adaptacyjną główki dziecka podczas przeciskania się przez kanał miednicy. Ciemiączka umożliwiają również wzrost i rozwój mózgowia, które nie jest uciskane przez stabilne kości czaszki.
Ponadto znaczna szerokość ciemiączek jest wykorzystywana jako wskaźnik wielu schorzeń przebiegających ze wzmożonym ciśnieniem śródczaszkowym. Uwypuklenie ciemiączek jest typowym objawem wodogłowia, czyli nagromadzenia się płynu mózgowo-rdzeniowego w obrębie czaszki. Można zatem podsumować, że ciemiączka wykorzystywane są w diagnostyce niektórych neurologicznych problemów zdrowotnych w pierwszych etapach życia dziecka.
Nieprawidłowe zrośnięcie ciemiączek
Zbyt wczesne zrośnięcie zwłaszcza ciemiączka przedniego (przed ukończeniem 10. miesiąca życia) zawsze jest wskazaniem do pilnej konsultacji z pediatrą. Prowadzi do powstania wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, przez co mózg nie będzie miał szans na fizjologiczny, prawidłowy rozwój. Możliwe przyczyny takiego stanu:
- nadmiar witaminy D;
- zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej;
- choroby tarczycy.
Odwrotną sytuacją jest zbyt późne zrastanie się ciemiączek, czego przyczynami mogą być:
- choroby tarczycy;
- niedobór witaminy D;
- wodogłowie.
Sytuacja może prowadzić do wielu poważnych powikłań, z zaburzeniami neurologicznymi i spadkiem napięcia mięśniowego na czele. U dziecka warto zwracać również uwagę na stan ciemiączek. Jeśli są zapadnięte w stosunku do okolicznych kości, można podejrzewać odwodnienie.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kulewicz M., Wzrost i rozwój twarzoczaszki, Acta Clinica, 2/2002.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Kopyta I., Neurologia dziecięca w praktyce pediatry – nowe spojrzenie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.
