Krzywica (łac. rachitis) to choroba rozwijająca się głównie u dzieci i młodzieży wskutek zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Bagatelizowana i nieleczona może doprowadzić do trwałych deformacji układu kostnego i rozwoju mniej lub bardziej poważnych wad postawy, czemu towarzyszą objawy ogólnoustrojowe.
Krzywica – przyczyny
Krzywica przeważnie pojawia się u dzieci między 3. a 24. miesiącem życia, co wiąże się z szybkim rozwojem w tym wieku. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej najczęściej wynikają z niedoborów żywieniowych, zwłaszcza niedoboru witaminy D i wapnia. Przyczyną tego mogą być natomiast:
- brak tych związków odżywczych w żywności;
- unikanie ekspozycji na naturalne światło słoneczne, które jest podstawowym źródłem witaminy D;
- zaburzenia wchłaniania;
- przewlekłe schorzenia układu pokarmowego;
- długotrwała antybiotykoterapia i wszelkie zaburzenia mikroflory jelitowej;
- brak dostatecznej suplementacji witaminy D, która jest rekomendowana od pierwszych miesięcy życia aż do późnej starości.
Również u dzieci urodzonych przedwcześnie oraz pochodzących z ciąży bliźniaczych może wystąpić krzywica, jako że mają one małe zapasy witaminy D z okresu płodowego. Innym poważnym problemem są krzywice hipofosfatemiczne, stanowiące heterogenną grupę chorób spowodowanych zaburzeniami gospodarki fosforanowej. Najczęściej występująca i najlepiej poznana jest krzywica hipofosfatemiczna związana z chromosomem X. Rzadziej opisywane są krzywice dziedziczone autosomalnie dominująco (ADHR), autosomalnie recesywnie (ARHR), zespół paraneoplastyczny, a także krzywica związana z zespołem McCune’a-Albrighta.
Krzywica – objawy
Najczęstsze objawy krzywicy obejmują:
- rozmiękanie kości;
- opóźnienie zrastania ciemiączka;
- poprzeczną bruzdę Harrisona na klatce piersiowej;
- spłaszczenie miednicy;
- bóle szkieletowe;
- tzw. różaniec krzywiczy – w miejscu połączenia żeber z chrząstkami tworzą się charakterystyczne zgrubienia;
- deformacje kości długich (obserwuje się m.in. skrócenie kończyn oraz pogrubienie przynasad kości długich);
- nieprawidłowości dotyczące zębów (m.in. tworzenie ropni okołozębowych, zmniejszona mineralizacja zębiny, opóźnione ząbkowanie, nieprawidłowe wykształcenie koron zębów i ich odwapnienie);
- osłabienie siły mięśniowej;
- opóźniony rozwój motoryczny.
Rzadziej towarzyszą temu:
- napady drgawek hipokalcemicznych;
- spadek odporności;
- skłonność do poważnych infekcji dróg oddechowych;
- kardiomiopatia.
Zniekształcenia szkieletowe, zahamowanie wzrastania i opóźnienie funkcji motorycznych mogą mieć charakter przetrwały. Wiążą się z występowaniem dolegliwości bólowych i licznych wad postawy. Groźnymi powikłaniami choroby są: tężyczka, przepukliny, niedokrwistość oraz przewlekłe zapalenie dróg oddechowych.
Krzywica – diagnostyka
Rozpoznanie krzywicy niedoborowej opiera się na wyniku badania klinicznego i badań laboratoryjnych. Szczególne znaczenie ma ocena gospodarki wapniowo-fosforanowej. Stężenie wapnia we krwi początkowo może być zmniejszone, zaś zwiększenie wydzielania parathormonu (PTH) doprowadza do nasilenia mobilizacji wapnia z kości i ostatecznie do podwyższenia jego stężenia we krwi. Z kolei stężenie fosforanów we krwi na początkowym etapie krzywicy jest prawidłowe lub nieznacznie zwiększone, po czym zwiększona aktywności PTH powoduje zwiększenie wydalania fosforanów z moczem i zmniejszenie ich stężenia w surowicy. Uzupełnieniem badań laboratoryjnych jest ocena stężenia 25-hydroksywitaminy D (25[OH]D) we krwi, które jest obniżone.
W diagnostyce krzywicy spore znaczenie ma badanie obrazowe, zwłaszcza RTG. Najbardziej charakterystycznym objawem jest poszerzenie i zniekształcenie obrysu przynasad kości długich kończyn dolnych (kość udowa i kość piszczelowa), jak również zniekształcenie trzonów tych kości w projekcji przednio-tylnej. U dzieci starszych podobne zmiany można zaobserwować w obrębie dystalnych odcinków kości przedramienia na przeglądowym zdjęciu RTG nadgarstka.
Profilaktyka krzywicy
Aby zapobiec krzywicy u dzieci, rodzice powinni dbać o regularne spacery i zabawę na świeżym powietrzu, bez względu na porę roku, jak również zdrową i zbilansowaną dietę. U najmłodszych warto stosować karmienie piersią, ponieważ mleko naturalne jest zawsze bardziej wartościowe niż mleko modyfikowane, u starszych dzieci zaś dieta powinna być bogata w nabiał, pełnowartościowe białko oraz witaminę C. Zaleca się również suplementację witaminy D zgodnie z zaleconym dawkowaniem:
- dzieci do 6. miesiąca życia – 400 j.m.;
- wcześniaki – 400-800 j.m.;
- dzieci między 6. a 12. miesiącem życia – do 1000 j.m.;
- dzieci powyżej 1. roku życia – 1000-1200 j.m.
Nie należy przekraczać tego dawkowania, ponieważ nadmiar witaminy D może być dla dziecka toksyczny.
Krzywica – leczenie
Leczenie krzywicy powinno przebiegać pod okiem lekarza pediatry. Polega na odpowiednim podawaniu leków z witaminą D, uzupełnianiu diety o brakujące składniki oraz naświetlaniu promieniami nadfioletowymi. Dzieci wymagają regularnych kontroli ortopedycznych i stomatologicznych, aby jak najwcześniej wykryć ewentualne nieprawidłowości i zastosować uzupełnienie ortopedyczne (np. wkładki) lub uzupełnienie ortodontyczne. Dodatkowo rekomenduje się fizjoterapię, która zapobiegnie rozwojowi wad postawy.
Polecane produkty:
|
Omega 3 - 100% naturalna
Omega 3 to naturalny olej tłoczony na zimno, dzięki czemu zachowane zostały wszystkie cenne składniki. Jako suplement diety uzupełnia codzienną dietę w witaminę E i mikroelementy oleju z nasion pachnotki zwyczajnej (Perilla frutescens). Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Wrzołek K., Rysz I., Kołłątaj W., Kołłątaj B., Klatka M. Opóźnione rozpoznanie i trudności w leczeniu krzywicy hipofosfatemicznej u 7-letniej dziewczynki – opis przypadku, Endokrynologia Polska, 15/2016.
- Płudowski P., Thacher T., Zakharova I., Czech-Kowalska J., Konstantynowicz J. Krzywica niedoborowa – aktualne spojrzenie na epidemiologię, leczenie i zapobieganie, Postępy Nauk Medycznych, 10/2016.
- Wagner C., Greer F., Prewencja krzywicy i niedoboru witaminy D u dzieci i młodzieży, Pediatria po Dyplomie, 3/2009.
