Chlorheksydyna jest pochodną guanidyny, po raz pierwszy zsyntezowaną w 1950 roku w Anglii. To jednocześnie jeden z najczęściej wykorzystywanych antyseptyków w stomatologii ze względu na swoje szerokie działanie i silne właściwości antybakteryjne. Chlorheksydyna znalazła zastosowanie w profilaktyce i leczeniu próchnicy oraz chorób przyzębia. Jednocześnie jest bezpieczna i nie powoduje skutków ubocznych.
Charakterystyka chlorheksydyny
Cząsteczka chlorheksydyny jest zbudowana z dwóch symetrycznie umieszczonych 4-chlorofenolowych pierścieni i dwóch guanidynowych grup centralnie połączonych łańcuchem heksametylenowym. Cząsteczka chlorheksydyny swoją aktywność zawdzięcza pojedynczym atomom chloru przy obu pierścieniach fenolowych. Związek ten praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie, występując zwykle w postaci soli.
Octan chlorheksydyny jest białym lub prawie białym mikrokrystalicznym proszkiem. Wówczas zwykle występuje bez zapachu, jedynie preparaty zawierające octan mogą mieć zapach kwasu octowego. W preparatach doustnych gorzki smak roztworów maskuje się substancjami pomocniczymi.
Działanie chlorheksydyny zależy od pH środowiska. Jej roztwory wodne są najbardziej stabilne przy pH 5-8, najkorzystniejszy zakres przypada jednak na 5,5-7. Odpowiada to pH ludzkiego organizmu.
Chlorheksydyna – działanie
Chlorheksydyna wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, a jej aktywność kieruje się głównie na bakterie Gram-dodatnie. W przypadku bakterii Gram-ujemnych należy zastosować większe jej stężenie. Ponadto nie wykazuje aktywności bakteriobójczej w stosunku do prątków gruźlicy i jest nieaktywna wobec form przetrwalnikowych bakterii w temperaturze pokojowej, działa na nie jedynie w podwyższonej temperaturze. Chlorheksydyna działa na wirusy, zwłaszcza DNA, jak i RNA (np. grypy, opryszczki), jednak nie wykazując przy tym działania w stosunku do małych wirusów osłonkowych (np. polio czy enterowirusy).
Chlorheksydyna oddziałuje na drożdże i dermatofity. Ich wrażliwość zarówno na stężenia hamujące wzrost, jak i bójcze jest zbliżona do wrażliwości komórek wegetatywnych bakterii. Wzrost grzybów jest hamowany przez niskie stężenia, ale działanie fungostatyczne zależy od szczepu, podobnie jak w przypadku innych środków biobójczych.
Mechanizm działania
W pierwszej kolejności chlorheksydyna przyciąga ujemnie naładowane komórki bakteryjne, ponieważ sama posiada ładunek dodatni. Następnie, najprawdopodobniej w wyniku biernej dyfuzji, przenika przez ścianę komórkową bakterii i uszkadza jej integralność. Jednocześnie hamuje aktywność wybranych enzymów związanych z błoną cytoplazmatyczną.
Chlorheksydyna w stomatologii
Jak wspomniano, chlorheksydyna znajduje wszechstronne zastosowanie w stomatologii. Obniża bowiem poziom bakterii w ślinie i płytce nazębnej, jednak nie do końca wiadomo, czy chroni to przed demineralizacją szkliwa i zębiny. Udowodniono, że chlorheksydyna w większym stopniu neutralizuje bakterie w kanalikach zębinowych niż wodorotlenek wapnia. Ponadto w stomatologii chlorheksydynę stosuje się jako składnik płukanek w stężeniu 0,2%, w żelach, natomiast w stężeniu 1-2% do płukania ubytku oraz kanałów korzeniowych. Jej obecność można znaleźć w niektórych pastach do zębów.
Preparaty z chlorheksydyną przeznaczone są głównie dla osób zmagających się z chorobami przyzębia, stanami zapalnymi dziąseł, krwawieniami dziąseł oraz po przebytych zabiegach chirurgicznych w jamie ustnej. Sprawdzą się również w przypadku osób z implantami oraz tendencją do nadmiernego gromadzenia się płytki nazębnej.
Czy chlorheksydyna jest bezpieczna?
Sól chlorheksydyny uznaje się za całkowicie bezpieczną, cechuje się bowiem niewielką szkodliwością oraz brakiem działania toksycznego. Jedynie stosowana przez bardzo długi czas może doprowadzić do przebarwienia zębów, języka, wypełnień z materiałów kompozytowych czy zaburzeń smaku. Objawy te mają jednak charakter przejściowy i ustępują po zakończeniu stosowania chlorheksydyny.
Polecane produkty:
|
BIO Acerola - naturalna witamina C
Naturalna witamina C pozyskana została z ekologicznych upraw z owocu o nazwie Acerola. Jest standaryzowana co oznacza, że wyselekcjonowano tylko najwyższej jakości owoce, a z nich pozyskano ekstrakt. Dzięki temu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Surdacka A., Okupnik M., Rola antybakteryjnych past do zębów w profilaktyce próchnicy i chorób przyzębia, Twój Przegląd Stomatologiczny, 4/2019.
- Malicka B., Ziętek M., Grzebieluch W., Zastosowanie chlorheksydyny w stomatologii, Dental and Medical Problems, 3/2005.
- Łukomska-Szymańska M., Sokołowski J., Łapińska B., Chlorheksydyna – mechanizm działania i zastosowanie w stomatologii, J Stoma 4/2017.
