Stłoczenia zębów to jedna z najczęściej występujących nieprawidłowości zgryzu. Szacuje się, że wada ta dotyczy ponad połowy dzieci do 12 roku życia. Stłoczenia zębów objawiają się zaburzeniami w ich położeniu, jak również wyrzynaniem się ich poza łukiem zębowym. Ma to negatywne konsekwencje zarówno estetyczne, jak i zdrowotne.
Stłoczenia zębów – charakterystyka wady
Stłoczenia zębów wiążą się z ich:
- obrotami;
- zachodzeniem na siebie w jednym łuku zębowym;
- wyrzynaniem po stronie przedsionkowej lub podniebiennej wyrostka zębodołowego.
Charakterystyczną manifestacją wady jest również zatrzymanie zębów w kości, ponieważ nie było dla nich miejsca w łukach zębowych. W stomatologii i ortodoncji rozpoznaje się 3 rodzaje stłoczeń:
- pierwotne – powstają jako wyraz dysproporcji między zbyt dużymi zębami w stosunku do podstaw kostnych;
- wtórne – związane z wczesną utratą zębów trzonowych mlecznych, czego efektem jest przemieszczenie pierwszych stałych zębów trzonowych do przodu. Wymusza to nieprawidłowe ustawienie zębów, na które częściowo brak miejsca;
- trzeciorzędowe – to późne występowanie tego zjawiska, najczęściej w wieku 17-20 lat. Żuchwa jest bowiem kością rosnącą najdłużej ze wszystkich kości czaszki. Objaw ten dawniej wiązano wyłącznie z wyrzynaniem się ósemek, obecnie jednak wiadomo, że występuje on także u osób nieposiadających zawiązków trzecich zębów trzonowych.
Warto możliwie jak najwcześniej skorygować tę wadę zgryzu, ponieważ jej długotrwała obecność może wiązać się z licznymi negatywnymi efektami zdrowotnymi. Po pierwsze, stłoczenia zębów uniemożliwiają dokładne oczyszczenie ich powierzchni podczas szczotkowania. Znacznie utrudnione jest także wyczyszczenie przestrzeni międzyzębowych. W efekcie odkłada się nadmiar płytki nazębnej, czego konsekwencją może być np. próchnica. Dodatkowo wada ta może utrudniać prawidłową wymowę.
Przyczyny
Wykazano, że omawiana wada pojawia się częściej w przypadku skróconych łuków zębowych, zmniejszonej szerokości międzykłowej czy międzytrzonowcowej. Występuje także często wówczas, gdy górne łuki zębowe posiadają kształt paraboliczny czy trójkątny, zaś dolne łuki kształt trapezoidalny, czyli spłaszczone w odcinku przednim. Przyczyny dzieli się w zależności od tego, czy wada występuje pierwotnie czy wtórnie.
Stłoczenia pierwotne wykazują podłoże genetyczne i stanowią efekt dysproporcji między rozmiarem zębów a odpowiadającą im podstawą kostną. Do przyczyn pierwotnych można zaliczyć:
- zmniejszenie wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy;
- nadprodukcja listewki zębowej;
- dysplazja, zniekształcenie i zwężenie bazy apikalnej.
Stłoczenia wtórne zwane są również objawowymi, powstają jako następstwo działania czynników środowiskowych – przede wszystkim doprzedniego przemieszczania pierwszych zębów trzonowych stałych.
Leczenie stłoczeń zębów
Postępowanie lecznicze zależy głównie od wieku pacjenta oraz nasilenia przewidywanego lub istniejącego braku miejsca w łukach zębowych. Ogólnie uważa się, że braki miejsca do 5 mm w jednym łuku należy leczyć drogą rozbudowy, z kolei powyżej 9-10 mm drogą zmniejszania liczby zębów o 4 zęby przedtrzonowe. Następnie mechaniczne aparaty regulacyjne, ruchome lub stałe, ustawiają zęby w prawidłowym zaguzkowaniu. Decyzję dotyczącą leczenia pacjenta z brakami w granicach 6-9 mm podejmuje się po szczegółowej analizie danego przypadku i nieraz już po ocenie reakcji na wstępne leczenie.
Najskuteczniejszą metodą korekcji jest aparat stały. Im szybciej podjęte leczenie, tym lepsze rokowania i krótszy czas użytkowania aparatu na zęby, ponieważ wada nie jest tak silnie utrwalona. Jednocześnie należy pamiętać, że leczenie stłoczeń zębów aparatem wiąże się z nieprzyjemnymi odczuciami, gdyż przesuwające się zęby mogą stać się tkliwe czy wywoływać ból. Jak wspomniano wcześniej, niekiedy przed założeniem aparatu należy usunąć kilka zębów.
Bibliografia
- Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
- Krawczyk K., Śmiech-Słomkowska G., Stłoczenia zębów – przegląd piśmiennictwa, Czasopismo Stomatologiczne, 62/2009.
- Szyszka-Sommerfeld L., Buczkowska-Radlińska J., Wpływ stłoczeń zębów na występowanie choroby próchnicowej na podstawie piśmiennictwa, Annales Academiae Medicae Stetinensis, 2/2010.
