Zatoki przynosowe to pneumatyczne przestrzenie w kościach twarzoczaszki. Znacznie zwiększają pojemność jamy nosowej, ponieważ ich łączna pojemność w dużym stopniu przekracza pojemność jamy nosowej właściwej.
Zobacz również: szwy czaszki
Zatoki przynosowe – rodzaje
Wyróżniamy następujące zatoki przynosowe:
- klinowe;
- czołowe;
- szczękowe;
- komórki sitowe.
Zatoki klinowe
To parzyste przestrzenie zlokalizowane w trzonie kości klinowej. Oddziela je od siebie przegroda zatok klinowych. Zwykle jest ona ustawiona niesymetrycznie, najczęściej ukośnie. W efekcie zatoki klinowe nie posiadają równych rozmiarów ani kształtów.
Zatoki klinowe rozwijają się około 3-4 roku życia, przy czym proces ten zakańcza się ostatecznie w granicach 16-17 roku życia. Rozwój tych zatok ulega zahamowaniu np. w przypadku niedoczynności przysadki.
Wejście do zatok klinowych jest częściowo zakryte płytkami kostnymi, zwanymi małżowinami klinowymi. Są to kostki należące do kości sitowej, zrastające się około 10 roku życia z kością klinową.
Zatoki czołowe
To pneumatyczne jamy znajdujące się w kości czołowej, a dokładniej w miejscu przejścia części oczodołowej w łuskę czołową. Prawą zatokę od lewej oddziela przegroda. Dzieli ona całą przestrzeń powietrzną na dwie, zwykle niesymetryczne części.
Zatoki czołowe posiadają osobniczo różny kształt i wielkość, a powstają dopiero w okolicach 7-8 roku życia.
Zatoki szczękowe
To jamy mieszczące się obustronnie w trzonie szczęki. W ścianie nosowej każdej z tych zatok znajduje się znacznych rozmiarów otwór, tak zwany rozwór szczękowy. Łączy on zatokę z jamą nosową. Z kolei w ścianie tylnej zatoki biegnie szereg drobnych kanalików, którymi przebiegają nerwy i naczynia dla zębów trzonowych i przedtrzonowych.
Jeśli ściana kostna dna zatoki szczękowej jest cienka, to szczyty korzeni zębów trzonowych i przedtrzonowych mogą być bezpośrednio pokryte błoną śluzową zatoki szczękowej, co tłumaczy ból zębów w niektórych jej procesach zapalnych.
Pojemność każdej zatoki szczękowej wynosi około 24 cm3. Powstają one stosunkowo wcześnie, ponieważ już w 5 miesiącu życia płodowego. U noworodka mają wielkość ziarna grochu. Pełny rozwój osiągają dopiero z chwilą uzyskania uzębienia stałego.
Komórki sitowe
Są skupiskiem drobnych powietrznych jamek, zawartych w błędniku kości sitowej. Poszczególne komórki komunikują się ze sobą. Ku bokowi komórki te zamyka cienka ściana kostna – tak zwana blaszka oczodołowa. Stanowi ona jednocześnie przyśrodkową ścianę oczodołu. Na izolowanej kości część komórek jest otwarta i stanowi półkomórki.
Półkomórki sitowe zamykają półkomórki sąsiednich kości: czołowej, łzowej, podniebiennej, szczęki i trzonu kości klinowej. Komórki te dzieli się na przednie i tylne. Przednie uchodzą do przewodu nosowego środkowego, natomiast tylne do przewodu nosowego górnego.
Zapalenie zatok przynosowych
Zapalenie zatok przynosowych jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń w Polsce. W zależności od czasu trwania dolegliwości dzielimy ją na:
- ostrą – do 4 tygodni;
- podostrą – 4-8 tygodni;
- przewlekłą – ponad 12 tygodni.
Najczęściej objawia się niedrożnością nosa i wyciekiem z nosa. Mogą temu towarzyszyć bóle twarzoczaszki lub całej głowy bądź ansomia.
Leczenie zależy od rodzaju zapalenia zatok. Przy zapaleniu ostrym lub podostrym stosuje się farmakoterapię (np. antybiotyki). Więcej komplikacji przynosi leczenie zapalenia przewlekłego, które zależy od wielu czynników. Bez względu na rodzaj zapalenia zatok lekarze zalecają terapie pomocnicze, takie jak suplementację cynku, witaminy, stosowanie leków ziołowych czy inhalacje parą wodną. Niekiedy stosuje się płukanie jam nosa roztworem soli fizjologiczne, skuteczność tych zabiegów nie została jednak do końca potwierdzona.
Zobacz również: migdałki podniebienne
Bibliografia
- Łasiński W., Anatomia głowy dla stomatologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Wardas P., Markowski J., Piotrowska-Seweryn A., Przegląd aktualnych wytycznych w zakresie diagnostyki i leczenia zapaleń zatok przynosowych z praktycznym komentarzem, Forum Medycyny Rodzinnej, 4/2014.
