Guzy zębopochodne to charakterystyczne zmiany nowotworowe tworzące się z tkanek zęba (stąd nazwa). Najczęściej powstają z zębiny, miazgi zęba lub szkliwa. Mogą być zarówno łagodne, jak i złośliwe – ma to kluczowe znaczenie dla rokowania i całego procesu leczenia. Z całą pewnością każda tego typu zmiana wymaga szczegółowej diagnostyki.
Guzy zębopochodne – przyczyny
Guzy zębopochodne są swoistymi nowotworami, które rozwijają się zarówno w kościach szczęki i żuchwy, jak i tkankach miękkich. Mają ścisły związek histogenetyczny z tkankami zębotwórczymi, a ich struktury odtwarzają różne stadia odontogenezy. W zależności od pochodzenia dzieli się je na ektodermalne, mezenchymalne i mieszane, jak również na niezłośliwe, miejscowo złośliwe i złośliwe, których jest najmniejszy odsetek. Dokładne przyczyny powstawania guzów zębopochodnych wciąż nie zostały poznane, podobnie jak ma to miejsce w przypadku wszelkich innych rodzajów nowotworów.
Uważa się natomiast, że uwarunkowania genetyczne oraz czynniki ryzyka takie jak przebyte urazy twarzoczaszki, infekcje w obrębie jamy ustnej czy anomalie rozwojowe mogą mieć wpływ na pojawianie się tego typu zmian patologicznych.
Guzy zębopochodne – przykłady
Jednym ze złośliwych guzów zębopochodnych jest włókniakomięsak szkliwiakowy. Występuje bardzo rzadko, jednak stanowi spore zagrożenie dla zdrowia pacjenta. Wywodzi się z ektopowej mezenchymy przypominającej tkankę brodawki zawiązka zęba. Diagnostyka i leczenie włókniakomięsaków szkliwiakowych może przynosić wiele trudności. Z reguły stosuje się ich chirurgiczne usunięcie. Jednak musi być bardzo dokładne, ponieważ w innym razie mają tendencję do odrastania.
Inne rodzaje guzów zębopochodnych:
- zębiaki – łagodne guzy składające się z tkanek zębowych, takich jak szkliwo, zębina i cement. To właśnie je diagnozuje się u pacjentów zdecydowanie najczęściej;
- szkliwiaki – łagodne guzy, które mogą miejscowo przechodzić w agresję, prowadząc tym samym do niszczenia kości szczęki i/lub żuchwy, w zależności od tego, gdzie się lokalizują;
- cementoblastoma – łagodny guz zębopochodny, wywodzący z cementoblastów, komórek odpowiedzialnych za tworzenie cementu zębów;
- guzy odontogenne keratocystowe – miejscowo agresywne, łagodne, niestety z tendencją do nawracania po usunięciu;
- rak szkliwowy – złośliwa postać szkliwiaka, który może dawać przerzuty i ma gorsze rokowanie;
- miazgowiak – o charakterze łagodnym, z reguły występuje w tkance miazgi zębowej lub w tkankach otaczających ząb.
Odpowiednie rozpoznanie guza zębopochodnego ma istotne znaczenie dla całego dalszego procesu terapeutycznego. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się zespół interdyscyplinarny składający się zwłaszcza ze stomatologa oraz onkologa.
Guzy zębopochodne – objawy
Obraz kliniczny w przebiegu guzów zębopochodnych może być mocno zróżnicowany. Wszystko zależy od tego, czy jest to zmiana łagodna, czy może złośliwa, a także gdzie dokładnie się lokalizuje, jaką ma wielkość i jaki jest ogólny stan zdrowia pacjenta. Z reguły zaobserwować można deformację tkanki kostnej, obrzęk, zaczerwienienie miejscowe, ból (nie zawsze), przesunięcie zębów czy asymetrię twarzy.
Diagnostyka guzów zębopochodnych
Diagnostyka opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie zdrowotnym, oględzinach zmian patologicznych oraz badaniach precyzyjnych, do których zalicza się np. biopsję i badanie histopatologiczne. Warto wykonać też badania obrazowe guzów, zwłaszcza jeśli lokalizują się w obrębie jamy ustnej. Wówczas metoda z wyboru jest klasyczne RTG (zdjęcie pantomograficzne) lub coraz częściej tomografia wolumetryczna CBCT.
Guzy zębopochodne – leczenie
Najczęściej wykorzystywaną metodą leczenia guzów zębopochodnych jest chirurgiczne ich usunięcie. Jak wspominano, procedura musi być niezwykle precyzyjna, aby guz nie miał szans na nawrót w przyszłości. W przypadku łagodnych guzów, takich jak zębiak, może to być prosta ekstrakcja zęba. Wszystko zależy od rozpoznania oraz zaleceń lekarza. W przypadku bardziej agresywnych guzów, takich jak szkliwiak, może być konieczne bardziej radykalne usunięcie z marginesem zdrowych tkanek.
Bibliografia
- Jankowska M., Starzyńska A., Nowotwory złośliwe jamy ustnej – charakterystyka, diagnostyka, postępowanie, Forum Medycyny Rodzinnej, 5/2016.
- Bednarz I., Zeńczak-Więckiewicz D., Gwiazda-Chojak E., Markowska-Kosno D., Właściwości kliniczno-patomorfologiczne włókniakomięsaka szkliwiakowego – przegląd piśmiennictwa, Dent. Med. Probl. 2007, 44, 2, 247–250.
- Kaczmarzyk T., Stypułkowska J., Tomaszewska R., Zmiany w klasyfikacji WHO guzów zębopochodnych i nowotworów kości szczękowych, J Stoma 2017; 70, 5: 484-506.
