Zdjęcie pantomograficzne to radiogram obrazujący zakrzywioną warstwę przebiegającą przez łuki zębowe oraz częściowo kości części twarzowej czaszki. Innymi słowy jest to metoda badania radiologicznego, dzięki której otrzymuje się zdjęcia warstwowe struktur zakrzywionych.
Charakterystyka
Zdjęcie pantomograficzne cechuje współczynnik powiększenia, który teoretycznie powinien być stały dla danego aparatu rentgenowskiego. Wiadomo jednak, że powiększenie obrazu nie jest identyczne nawet w obrębie tego samego pantomogramu. Ponadto na powiększenie wpływają:
- pozycjonowanie pacjenta;
- budowa anatomiczna szkieletu;
- ustawienie zębów.
Należy pamiętać, że te zdjęcia charakteryzuje mniejsza dokładność odzwierciedlenia brzegów przegród międzyzębowych niż zdjęcia wewnątrzustne.
Metodyka
Zdjęcia pantomograficzne wykonuje się w specjalnych aparatach rentgenowskich, które umożliwiają ruch rotacyjny lampy rentgenowskiej i detektora promieniowania względem siebie podczas ekspozycji. Zasada wykonywania tego typu zdjęć polega właśnie na tym, że głowica aparatu rentgenowskiego, wraz z filmem rentgenowskim o wymiarach 15 x 30 cm zatacza łuk wokół unieruchomionej głowy pacjenta. Nowoczesne aparaty umożliwiają ruch głowicy po torze jak najbardziej zbliżonym do kształtu podstaw kostnych pacjenta.
Podczas badania pacjent zagryza zębami siecznymi rowek na specjalnym zagryzaku, opiera podbródek na wsporniku, a jego głowa ustawiona jest symetrycznie. Przez cały czas pacjent musi pozostać w bezruchu. Ruchomość zębów przednich sprawia kłopoty przy ustawianiu do zdjęć, gdy pacjent nie może zagryźć rowka na zagryzaku. Wówczas należy rozważyć możliwość wykonania zdjęcia na podpórce dla osób bezzębnych zamiast ze zagryzakiem. Podobnie jak zdjęcia wewnątrzustne, także obraz pantomograficzny jest w dużym stopniu uzależniony od umiejętności osoby wykonującej zdjęcie rentgenowskie. Pozycjonowanie wymaga dużej staranności.
Dawka promieniowania jest stosunkowo mała, ponieważ odpowiada dawce od 3 do 5 zdjęć zewnątrzustnych, a przedstawia trzykrotnie większy obszar niż uzyskany za pomocą 14 zdjęć zewnątrzustnych.
Zastosowanie
W periodontologii zdjęcia pantomograficzne pozwalają na całościową wizualizację obu łuków zębowych, a tym samym ocenę stanu przyzębia brzeżnego, w tym przeglądową ocenę ubytków kostnych przy wszystkich zębach i czynników sprzyjających zmianom zapalnym przyzębia brzeżnego.
Tego typu zdjęcia wykorzystuje się do całościowej oceny układu stomatologicznego. Szczególną korzyść odnotowuje się podczas leczenia ortodontycznego, ponieważ zdjęcia pantomograficne umożliwiają między innymi:
- ocenę obecności i położenia zawiązków zębowych;
- potwierdzenie obecności nadliczbowych zębów;
- diagnostykę zębów zatrzymanych;
- dokładną ocenę ułożenia poszczególnych zębów.
Zdjęcia te wykonuje się również celem oceny obu głów żuchwy, a także u pacjentów z różnego rodzaju wadami rozwojowymi twarzy. Zdjęcie pantomograficzne jest powszechnie wykorzystywane w stomatologii i jej dziedzinach. Można je wykonać przed ekstrakcją zęba, w trakcie leczenia próchnicy, przy chorobach przyzębia oraz paradontozie (celem określenia postępu zaniku kości). Tego typu zdjęcie umożliwia ocenę ubytków próchnicowych, których nie można dokładnie określić podczas podstawowego badania stomatologicznego. Jak zatem widać, metoda ta stanowi spore ułatwienie zarówno diagnostyki, jak i leczenia.
Bibliografia
- Górska R., Konopka T., Periodontologia współczesna, Wydawnictwo MTP, Warszawa 2013.
- Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
