Terapia fotodynamiczna to metoda ciesząca się coraz większą popularnością. Zasłynęła w onkologii, gdzie wykorzystuje się ją do leczenia chorób nowotworowych. Końcowy efekt terapii jest skutkiem m.in. obrzęku tkanki, destrukcji naczyń krwionośnych, okluzji naczyń guza i zmniejszenia perfuzji w naświetlanych tkankach. Terapia fotodynamiczna znajduje jednak zastosowanie również w wielu innych dziedzinach medycyny.
Na czym polega terapia fotodynamiczna?
Terapia fotodynamiczna (w skrócie: PDT) jest metodą terapeutyczną wykorzystującą synergistyczne oddziaływanie związków chemicznych o właściwościach fotouczulających, tlenu oraz światła. Jej głównym celem jest zniszczenie struktur komórkowych w obrębie zmiany patologicznej, co jest możliwe na drodze złożonych procesów fizykochemicznych, zachodzących w tkankach pod wpływem aktywacji substancji fotouczulającej. Jej przebieg można przedstawić następująco:
- aplikacja fotouczulacza – musi spełniać kilka warunków, w tym wybiórczo gromadzić się w zmienionych chorobowo tkankach. Dodatkowo powinien posiadać dużą zdolność do niszczenia tkanek chorych, przy minimalnym narażeniu zdrowych, bez wywoływania działań niepożądanych takich jak cytotoksyczność i mutagenność w stosunku do tkanek zdrowych. Obecnie wykorzystuje się związki z grupy porfiryn, chlorinów, ftalocyjanin i texafiryn;
- kumulacja fotouczulacza w tkankach – w obrębie zmiany dysplastycznej obserwuje się znacznie podwyższone stężenie nowo wyprodukowanego kolagenu, sporą gęstość receptorów dla lipoprotein, niskie pH, a także środowisko hipoksji, co sprzyja retencji fotouczulacza;
- naświetlanie zmiany chorobowej – powinno odbyć się w ciągu kilku lub kilkudziesięciu godzin (maksymalnie 72) od momentu podania fotouczulacza. W tym celu stosuje się światło laserowe lub światło generowane przez diody półprzewodnikowe LED o właściwej długości fali.
Niszczenie tkanek dysplastycznych jest konsekwencją utlenienia kluczowych dla życia związków, takich jak nasycone kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, cholesterol oraz aminokwasy. Zbędne komórki mogą ulegać destrukcji na drodze apoptozy lub nekrozy. Zabiegi wykonuje się w seriach dobranych indywidualnie do potrzeb pacjenta.
Terapia fotodynamiczna – zastosowanie
Głównym wskazaniem do zastosowania terapii fotodynamicznej są choroby nowotworowe. Co istotne, można ją wykorzystać we wszystkich stadiach raka, także zaawansowanych i w leczeniu paliatywnym. Można ją również kojarzyć z innymi metodami onkologicznymi. W ostatnich latach zupełnie nowym zastosowaniem jest przeciwbakteryjna chemioterapia fotodynamiczna, inaktywująca bakterie, wirusy, drożdżaki i pierwotniaki. Umożliwia leczenie miejscowych infekcji oraz sterylizację krwi. W medycynie estetycznej terapię fotodynamiczną można stosować w leczeniu łuszczycy i rogowacenia słonecznego, zaś w reumatologii w leczeniu RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów).
Ostatnimi laty zaczęto wykorzystywać terapię fotodynamiczną również w stomatologii. Proponuje się ją zwłaszcza w periodontologii, endodoncji, leczeniu chorób błony śluzowej jamy ustnej, periimplantitis (stan zapalny tkanek wokół implantów zębów). Prowadzone są badania kliniczne mające potwierdzić wyższość terapii fotodynamicznej w leczeniu chorób przyzębia nad klasycznymi metodami leczenia.
Terapia fotodynamiczna – przeciwwskazania
Choć terapia fotodynamiczna należy do grona metod bezpiecznych, nie zawsze może zostać wykorzystana. Do głównych przeciwwskazań zaliczamy:
- ciążę i okres karmienia piersią;
- bielactwo;
- ciężkie infekcje ogólnoustrojowe;
- cukrzycę;
- porfirię;
- rak podstawnokomórkowy twardzinopodobny;
- reakcje alergiczne na składniki fotouczulające;
- nadwrażliwość na światło.
Przeciwwskazania te są jednak względne i jeśli metoda ma charakter ratujący życie lub zdrowie, można ją rozważyć. Przeciwwskazania zmieniają się również w zależności od tego, czy terapia fotodynamiczna ma charakter miejscowy czy ogólny oraz której okolicy ciała dotyczy. To metoda dobrze tolerowana przez pacjentów, dlatego przy braku przeciwwskazań działania niepożądane niemal nie występują.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji cennych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), mikroelementów, witamin Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Knapik K., Onik G., Sieroń-Stołtny K., Cieślar G., Sieroń A., Terapia i diagnostyka fotodynamiczna, Biblioteka Główna Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
- Czajkowska K., Czajkowski M., Matuszewski M., Nowicki R., Sokołowska-Wojdyło M., Terapia fotodynamiczna w dermatologii, Farmacja Współczesna, 12/2019.
- Jamróz-Wilkońska L., Wilkoński W., Terapia fotodynamiczna w leczeniu zapalenia przyzębia, Stomatologia po Dyplomie, 11/2014.
- Tomusiak-Plebanek A., Terapia fotodynamiczna w leczeniu chorób jamy ustnej, Stomatologia po Dyplomie, 12/2015.
