Zatoki to puste, pneumatyczne przestrzenie zlokalizowane w obrębie czaszki. Są wysłane błoną śluzową, która w przypadku wielu różnych infekcji może produkować gęsty śluz, prowadząc do bólu, zapalenia i zatkania zatok. Zatoki przyczyniają się m.in. do zmniejszenia ciężaru głowy, co jest korzystne dla odcinka szyjnego kręgosłupa. Pełnią jednak także inne funkcje.
Zatoki – anatomia
Zatoki szczękowe, zatoki czołowe, zatoki klinowe i zatoki sitowe to nazwy 4 par zatok przynosowych (łac. sinus paranasales), które posiada każdy człowiek już od dnia swoich narodzin. Można w skrócie opisać je następująco:
- zatoki szczękowe (łac. sinus maxillaris) – lokalizują się w kościach szczękowych, znaleźć je można po obu stronach nosa. Łączą się z jamą nosową wąskimi ujściami. Ciekawostką jest, że podczas życia płodowego to właśnie one kształtują się jako pierwsze;
- zatoki czołowe (łac. sinus frontalis) – lokalizują się w kości czołowej od strony przednio-górnej. Znaleźć je można nieco powyżej brwi;
- zatoki klinowe (łac. sinus sphenoidalis) – lokalizują się w kości klinowej, od górno-tylnej strony jamy nosowej;
- zatoki sitowe (łac. cellulae ethmoidales) – tak naprawdę nie są właściwymi zatokami, lecz tzw. komórkami sitowymi, zlokalizowanymi w kości sitowej.
U niektórych zwierząt obserwuje się dodatkowo zatoki łzowe, zlokalizowane w obrębie oczodołów, dokładnie w ich przednio-przyśrodkowej części. W przypadku człowieka kość łzowa jest jednak jednolita i nie rozwijają się w jej obrębie żadne szczeliny czy zatoki. Podsumowując, można powiedzieć, że zatoki są wpukleniami błony śluzowej wrośniętymi od jamy nosowej w otaczające kości, od których przyjmują zresztą swoje nazwy. Zaczynają się rozwijać u człowieka już na etapie życia płodowego, jednak ostateczne rozmiary osiągają w 2. dekadzie życia.
Funkcje zatok
Zatoki mają wiele funkcji, mimo tego uważa się, że nie wszystkie zostały w pełni poznane. Przede wszystkim obniżają ciężar głowy, dzięki czemu możliwe jest chodzenie i utrzymywanie wyprostowanej postawy ciała bez nadmiernego obciążania odcinka szyjnego kręgosłupa. Dodatkowo:
- nawilżają i ogrzewają wdychane powietrze, przez co może docierać ono do płuc jako ciepłe i czyste, niewywołujące podrażnień czy infekcji. W aspekcie funkcji oddechowych zatoki dodatkowo wyrównują różnicę ciśnień podczas oddychania;
- uczestniczą w rozpoznawaniu zapachów, pełnią więc funkcje węchowe;
- chronią mózgowie i wrażliwe struktury w obrębie czaszki przed ewentualnymi uszkodzeniami;
- ogrzewają oczodoły i podstawę czaszki, biorą więc udział w procesach termoregulacyjnych organizmu;
- biorą udział w przenoszeniu głosu – to właśnie dlatego stan zapalny i zatkanie zatok skutkują zmianą tembru głosu, po czym często od razu można rozpoznać osobę chorą.
Zatoki są bardzo ważną strukturą anatomiczną. Diagnostyką i leczeniem problemów z nimi związanych zajmuje się najczęściej lekarz otorynolaryngolog, ewentualnie lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, czyli lekarz rodzinny.
Zapalenie zatok przynosowych
Wszystkie 4 pary zatok przynosowych wyściela błona śluzowa pokryta rzęskami. W warunkach fizjologicznych w ich wnętrzu produkowana jest wydzielina, która wskutek transportu śluzowo-rzęskowego przedostaje się do jamy nosowej. Wdychane powietrze przemieszcza się natomiast do środka zatok i je wentyluje. Po przeniknięciu chorobotwórczych patogenów do zatok (wirusów, bakterii, alergenów) może dojść do nadmiernej produkcji gęstego śluzu, który powoduje uczucie zatkanych zatok i zatkanego nosa. Jest również siedliskiem bakterii, rozwijają się w nim one bardzo dobrze. Wyróżnia się następujące rodzaje zapalenia zatok:
- ostre zapalenie zatok przynosowych – trwa do 3 tygodni, może obejmować jedną lub kilka zatok;
- podostre zapalenie zatok przynosowych – trwa od 4 tygodni do 3 miesięcy;
- przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – trwa dłużej 3 miesiące. Ta postać zapalenia jest konsekwencją zapalenia ostrego nieleczonego lub niewłaściwie leczonego. Zalecanym postępowaniem w tych przypadkach jest interwencja chirurgiczna, której celem jest usunięcie nieodwracalnie zmienionej błony śluzowej, a także przywrócenie warunków drenażu śluzu z zatok.
Zapalenie zatok zawsze pogarsza jakość życia, dlatego nie należy zwlekać z wdrożeniem odpowiedniej terapii.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy
Kwas hialuronowy bioalgi to naturalny produkt z fermentacji roślinnej, dzięki czemu biodostępność jest na bardzo wysokim poziomie. Kwas hialuronowy działa głównie na takie struktury jak włosy, skóra, oczy, stawy, dziąsła ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Krzeski A., Zapalenie zatok przynosowych, 1/2023.
