Mannitol to organiczny związek chemiczny będący polihydroksylowym alkoholem cukrowym. Jest jednym z najbardziej znanych słodzików, wykorzystywanych jako alternatywa dla klasycznego cukru. Warto wspomnieć, że mannitol stosuje się również medycynie, np. jako środek moczopędny.
Mannitol – charakterystyka
Mannitol to związek chemiczny występujący naturalnie u zwierząt i roślin, np. w kłączach perzu czy mannie pozyskiwanej z jesionu mannowego. W znacznych ilościach związek ten znaleźć można w roślinach z rodziny trędownikowatych czy oliwkowatych, jest też metabolitem glonów, bakterii czy sinic. Mannitol to biały, bezwonny, krystaliczny proszek, bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, zaś słabo w etanolu. Jego temperatura topnienia wynosi 164-169 stopni C.
Na skalę masową pozyskuje się go przez uwodornienie cukru inwertowanego, sacharozy, ewentualnie poprzez katalityczne uwodornienie roztworów zawierających glukozę, mannozę lub fruktozę. Innym sposobem jest przerywana fermentacja drożdży Zygosaccharomyces rouxii w warunkach tlenowych. Chcąc wykorzystać naturalne źródła, mannitol pozyskuje się głównie z soku jesionu mannowego, Fraxinus ornus.
Mannitol w organizmie człowieka
Mannitol po spożyciu wchłania się w organizmie człowieka na poziomie około 25%. Praktycznie nie ulega on metabolizowaniu i w całości jest wydalany wraz z moczem. Ewentualne pozostałości ulegają powolnej fermentacji. Podany dożylnie (w lecznictwie) zwiększa ciśnienie osmotyczne płynu pozakomórkowego, czego konsekwencją jest przedostanie się wody z komórek do osocza. Mechanizm ten odpowiada za spadek ciśnienia wewnątrzczaszkowego i wewnątrzgałkowego oraz ogólnie za zmniejszanie obrzęków różnego pochodzenia. Mannitol w medycynie zalicza się do diuretyków osmotycznie czynnych. W Polsce wykorzystuje się go jedynie w formie roztworów do wlewu dożylnego.
Mannitol w medycynie
Mannitol w medycynie ma zastosowanie głównie jako łagodny środek przeczyszczający, ale także jako preparat dietetyczny stosowany w cukrzycy czy osmotycznie czynny diuretyk. Po podaniu podwyższa ciśnienie osmotyczne w płynie zewnątrzkomórkowym, co wywołuje przemieszczenie się wody z wnętrza komórek do płynu śródmiąższowego i osocza. Konsekwencją tego jest zwiększenie wydalania jonów sodowych i chlorkowych oraz obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego oraz wewnątrzgałkowego.
Aktualnie trwają badania nad właściwościami przeciwpróchniczymi past mannitolowo-sorbitolowych, choć wyniki tych badań nie są tak zadowalające, jak w przypadku sorbitolu czy ksylitolu. Mannitol podany dożylnie w dawce 50 g może zmniejszać aktywność epileptyczną mózgu u osób ze zdiagnozowaną padaczką. Z kolei podany jednocześnie z simetikonem przed endoskopią kapsułkową może poprawiać jakość obrazów śluzówki jelita cienkiego. W Stanach Zjednoczonych mannitol sprzedaje się w formie proszku do inhalacji pod nazwą handlową Aridol. Wykorzystuje się go celem diagnozowania wysiłkowego skurczu oskrzeli u osób z prawidłową spirometrią.
Nie zawsze mannitol może jednak być zastosowany. Podstawowymi przeciwwskazaniami są: krwawienie wewnątrzczaszkowe, obrzęk płuc, bezmocz oraz ciężkiego stopnia odwodnienie. Mannitol może ponadto wywoływać działania niepożądane takie jak bóle głowy, obrzęki, zakrzepica żylna, zaburzenia widzenia czy nudności.
Mannitol – substancja słodząca
Wartość energetyczna mannitolu wynosi około 4 kcal/g, przy czym rzeczywista wartość energetyczna to 1,5 kcal/g. Jest przy tym około 50% mniej słodki od sacharozy. Dlatego przeważnie należy użyć go więcej, aby uzyskać taki sam efekt słodkości. Związek ten posiada indeks 0, ponieważ praktycznie nie jest metabolizowany w organizmie człowieka. Z tego względu bardzo dobrze nadaje się jako substancja słodząca w przypadku diabetyków, czyli osób chorujących na cukrzycę.
Czy mannitol jest bezpieczny?
Mannitol jest słodzikiem niskokalorycznym, z powodzeniem stosowanym jako zamiennik cukru w różnych produktach typu „light”. Uznaje się go za substancję bezpieczną, choć spożycie nadmiernych ilości może wywoływać podrażnienie żołądka i jelit, biegunkę, a nawet pogarszanie pracy nerek. Dlatego zaleca się spożywanie go w umiarze.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina to naturalna alga, która uzupełnia niedobory witamin i minerałów. Jej zadaniem jest wzmocnienie organizmu i w naturalny sposób wspomaganie procesu jego oczyszczenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ciekańska A., Lesiów T., Aspekty prawne związane ze stosowaniem substancji słodzących, w tym polioli, Nauki Inżynierskie i Technologie, 36/2020.
- Długołęcka A., Poliole – zamienniki cukru, Gdańsk 2013.
