Anestetyki (inaczej: środki znieczulające) wykorzystywane są do znieczulania miejscowego lub znieczulenia ogólnego. Silnie oddziałują na struktury ośrodkowego układu nerwowego, znosząc czucie i ból, a niekiedy nawet wpływając na świadomość pacjentów. Dzięki nim współcześnie możliwe jest bezbolesne i komfortowe wykonywanie zabiegów chirurgicznych (zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta).
Anestetyki – charakterystyka
Anestetyki to inaczej środki znieczulające miejscowo bądź ogólnie, których działanie opiera się na odwracalnym, przejściowym hamowaniu przewodnictwa nerwowego, zaś w przypadku leków znieczulających ogólnie, także na obniżaniu aktywności siatkowo-korowej. Nazwa „anestetyki” pochodzi od stanu anestezji, w który wprowadzają pacjenta.
Pod względem budowy chemicznej najczęściej wykorzystuje się anestetyki miejscowe, które są aminoestrami, m.in. pochodnymi:
- kwasu benzoesowego (kokaina);
- kwasu p-aminobenzoesowego (prokaina, tetrakaina);
- amidoamidami (lidokaina, bupiwakaina).
Wszystkie one wyróżniają się obecnością ugrupowania lipofilnego (pierścień aromatyczny) połączonego wiązaniem estrowym lub amidowym z łańcuchem węglowym. Dodatkowo w cząsteczkach zawierają także grupy hydrofilowe (III-rzędowa grupa aminowa). Anestetykami mogą być ponadto: woda destylowana, roztwory sacharozy, chlorki potasu i magnezu, etanol, benzen, eter, benzamid i wiele innych. Z kolei grupy leków znieczulających ogólnie można zaprezentować następująco:
- anestetyki nasenne – Ketamina, Propofol, Etomidat, Thiopental;
- opioidy – narkotyczne leki przeciwbólowe, w tym Fentanyl, Sufentanyl, Alfentalyn, Remifentanyl;
- leki zwiotczające mięśnie – Rokuronium, Pankuronium, Wekuronium, Suksametoniun.
Należy przy tym pamiętać, że depresja ośrodkowego układu nerwowego nie jest swoista. Oznacza to, że jej nasilenie zależy od dawki i stężenia podawanej leczniczej substancji.
Anestetyki – działanie
Działanie znieczulające leków anestetycznych wiąże się z hamowaniem napływu jonów sodu do cytoplazmy poprzez zależne od potencjału kanały sodowe w błonach komórek nerwowych. Zjawiska te zachodzą w obrębie poru kanału i wywołują zmiany konformacyjne białka, utrudniające przechodzenie jonów. Bodźce bólowe lub czuciowe nie mogą być przekazywane dalej, zatem pacjent nie odczuwa wykonywanych procedur medycznych w obrębie znieczulonego miejsca.
Z kolei anestetyki znieczulające ogólnie wywołują sen, niepamięć (amnezję), zniesienie bólu (analgezję) oraz zahamowanie odruchów rdzeniowych (arefleksja) i napięcia mięśniowego. Oddziałują na ośrodki mózgowia, zwłaszcza korę mózgu, wzgórze, pień mózgu i twór siatkowaty, głównie drogą obniżania pobudliwości neuronów wskutek zmian potencjału spoczynkowego błon lub wskutek hamowania pobudzającej, lub wzmocnienie hamującej aktywności synaps.
Sposoby podania anestetyków
Anestetyki można podawać do organizmu na wiele sposobów. Wyróżnia się anestetyki:
- wziewne, które pacjent otrzymuje przez specjalną maskę zakrywającą nos i usta;
- do miejscowej iniekcji, popularne np. w stomatologii przy znieczuleniu podniebiennym (AMSA) lub znieczuleniu przewodowym, znieczulają niewielki obszar tkanek niezbędny do bezbolesnego wykonania zabiegu;
- w formie kremów i maści, np. lidokaina w kremie, która może być stosowana podczas powierzchownych zabiegów lub jako wstęp przed znieczuleniem z wykorzystaniem igły;
- do znieczulenia zewnątrzoponowego lub znieczulenia podpajęczynówkowego – znieczulają na poziomie rdzenia kręgowego, wyłączając czucie np. w dolnej połowie ciała, jednak nie wpływając na świadomość pacjentów;
- dożylne wywołujące uśpienie pacjenta i wyłączające świadomość (do znieczulenia ogólnego).
Każdorazowo rodzaj, dawka i sposób podania leku zależą od wielu czynników, które analizuje lekarz anestezjolog.
Anestetyki – czy są bezpieczne?
Anestetyki zastosowane we właściwych dawkach są bezpieczne, choć po ich zastosowaniu (zwłaszcza przy znieczuleniu ogólnym) wystąpić mogą chwilowe działania niepożądane, np. biegunki, nudności i wymioty czy skrajnie złe samopoczucie. Wraz z eliminacją leku z krwiobiegu objawy te samoistnie ustępują. Przy znieczuleniu miejscowym częstotliwość działań niepożądanych jest znacznie niższa. Przed podażą anestetyków należy się upewnić, że pacjent nie ma nadwrażliwości na wybraną substancję znieczulającą.
Polecane produkty:
|
Chlorella 100% naturalna
Chlorella w tabletkach to naturalna alga z rozerwaną ścianą komórkową (chroniona patentem) w postaci suplementu diety. Jest bogatym źródłem witamin, minerałów, chlorofilu i innych, ważnych składników odżywczych. Wspiera oczyszczanie organizmu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Makuła M., Szkutnik-Fidler D., Środki znieczulające miejscowo, Farmacja Współczesna, 2018; 11: 83-88.
- Larsen R., Anestezjologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2020.
- Mechanizmy ruchów komórkowych – działanie anestetyków na komórki [http://biotka.mol.uj.edu.pl/zbk/www_old/anestetyki.pdf].
