Bakterie próchnicotwórcze bytujące w jamie ustnej to bezpośrednia przyczyna rozwoju próchnicy, jeśli jednocześnie zadziała czynnik ryzyka w postaci braku higieny jamy ustnej oraz obecności węglowodanów prostych. Na chorobę próchnicową narażone są w szczególności dzieci, jednak równie dobrze może się ona pojawić w życiu dorosłym. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się stomatolog.
Flora bakteryjna jamy ustnej
Każdy człowiek posiada w jamie ustnej miliardy bakterii, które pełnią niezwykle ważną rolę. Miedzy innymi utrzymują właściwe pH tego środowiska oraz uczestniczą we wstępnym trawieniu pokarmów. Jest to tzw. mikrobiom jamy ustnej. Szacuje się, że jamę ustną zasiedla około 700 gatunków znanych bakterii, w tym powyżej 140 dominujących, tworzących wielogatunkowy biofilm. Dysbiozę mikrobiomu jamy ustnej mogą powodować:
- antybiotykoterapia;
- nieodpowiednia dieta;
- niewłaściwa higiena jamy ustnej;
- miejscowo działające używki, np. palenie papierosów, nadużywanie alkoholu;
- choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca;
- lokalne stany zapalne w jamie ustnej;
- czynniki genetyczne;
- choroby ślinianek przebiegające z upośledzonym wydzielaniem śliny, np. w zespole Sjogrena;
- zaburzona funkcja układu odpornościowego.
W kolonizacji błony śluzowej jamy ustnej bakterie probiotyczne stanowią konkurencję dla bakterii chorobotwórczych, ponieważ zmieniają warunki środowiska jamy ustnej, wytwarzając substancje o działaniu antybakteryjnym i zmniejszającym stan zapalny (m.in. kwasy organiczne, bakteriocyny, nadtlenek wodoru, reuteryna). Dodatkowo hamują adhezję i wzrost patogenów, stymulując układ immunologiczny do wzmożonej produkcji przeciwciał. Odpowiednio dobrane i suplementowane w jamie ustnej bakterie probiotyczne hamują i zapobiegają procesowi dysbiozy. W utrzymaniu mikrobiomu ogromną rolę odgrywa też dieta, unikanie niekorzystnych używek i codzienna higiena jamy ustnej.
W przypadku zachwiania równowagi flory bakteryjnej jamy ustnej, drobnoustroje stale bytujące w jamie ustnej stają się czynnikami etiologicznymi najczęściej występujących tu patologii, takich jak próchnica czy stany zapalne tkanek miękkich.
Bakterie próchnicotwórcze
Z dużej liczby mikroorganizmów zasiedlających jamę ustną, najbardziej zaangażowane w wywoływanie i rozwój próchnicy zębów są tzw. paciorkowce jamy ustnej, głównie Streptococcus mutans i Streptococcus sobrinus. Innymi bakteriami są m.in.: Streptococcus sanguinis, Enterococcus faecalis, Lactobacillus acidophilus.
Streptococcus
Bakterie Streptococcus mutans pełnią kluczową rolę w rozwoju biofilmu i etiologii próchnicy, głównie poprzez interakcje z innymi paciorkowcami oraz zdolność do wytwarzania glukozylotransferazy (GTF) – enzymu uczestniczącego w syntezie glukanów ułatwiających kolonizację powierzchni zębów. Z płytki nazębnej przeważnie izoluje się Streptococcus mutans i Streptococcus sobrinus, zaliczane do drobnoustrojów inicjujących proces próchnicy bruzd oraz powierzchni gładkich.
Aby bakterie w jamie ustnej mogły zostać uznane za próchnicotwórcze, muszą posiadać pewne cechy, m.in. muszą produkować kwasy na drodze fermentacji cukrów, dobrze tolerować kwaśne środowisko i tworzyć zewnątrzkomórkowe wielocukry. Bakterie próchnicotwórcze, fermentując węglowodany, obniżają pH w płytce nazębnej przez tworzenie kwasów organicznych – za demineralizację szkliwa odpowiada przede wszystkim kwas mlekowy. W takim środowisku następuje rozpuszczanie szkliwa oraz transport jonów wapniowych i fosforowych do otoczenia. Początkowo tworzą się plamy próchnicowe, następnie zaś ubytki. W zaawansowanych przypadkach próchnicy mogą sięgać do unerwionych tkanek zębów, np. do miazgi zębów.
Ciekawostką jest, że gatunki drobnoustrojów z rodzaju Streptococcus w 1. miesiącu życia dziecka stanowią około 98% flory bakteryjnej jamy ustnej. Izolowane ze wszystkich jej miejsc, stają się proporcjonalnie znaczącą częścią zasiedlającej ją mikroflory. Przeprowadzone niedawno badania wykazały, że Streptococcus mutans może kolonizować bezzębną jamę ustną, jako że brodawki języka stanowią niszę ekologiczną.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki
Olej z czarnuszki to w 100% naturalny produkt o wysokiej koncentracji cennych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest źródłem m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), mikroelementów, witamin Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Szkaradkiewicz-Karpińska A., Przybyłek I., Probiotyki w stomatologii, Hygeia Public Health, 53/2018.
- Chęcińska-Maciejewska Z., Schonknecht K., Peterseil M., Stanisławska-Frąckowiak D., Krauss H. Rola mikrobiomu jamy ustnej w zapobieganiu próchnicy i stanom zapalnym jamy ustnej i przyzębia, Forum Ortodontyczne, 18/2022.
- Fitak E., Wagner L., Ocena aktywności przeciwbakteryjnej Selolu, J Stoma, 70/2017.
- Wójtowicz A., Malm A., Mikrobiologiczne podłoże próchnicy w aspekcie jej profilaktyki, Farmakologia Polska, 65/2009.
