Plama próchnicowa nazywana jest również przedubytkową próchnicą szkliwa, ponieważ jest zmianą poprzedzającą wystąpienie próchnicy właściwej. Wiąże się z utratą przezierności szkliwa i spadkiem zawartości w nim minerałów. Zaobserwowanie takiej plamy jest wskazaniem do wczesnej wizyty u stomatologa celem profilaktyki próchnicy.
Plama próchnicowa – przyczyny
Przede wszystkim należy wiedzieć, skąd biorą się plamy próchnicowe, a więc i próchnica. To choroba rozwijająca się wskutek działania czynników zewnątrzustrojowych, które obejmują działanie drobnoustrojów na ulegające fermentacji węglowodany dostarczane wraz z dietą. Rozwój zmian patologicznych uwarunkowany jest występowaniem 4 czynników:
- płytka nazębna;
- węglowodany, głównie sacharoza;
- podatność powierzchni zęba;
- czas.
Bakterie znajdujące się fizjologicznie w płytce nazębnej każdego człowieka fermentują dostarczane wraz z pokarmem węglowodany, tworząc kwasy. Te zaś powodują spadek pH jamy ustnej poniżej 5 zaledwie na przestrzeni kilku minut. Zakwaszenie płytki trwa przez pewien czas, zanim powróci do normalnych wartości (około godziny). Powtarzające się spadki pH przez określoną długość czasu powodują demineralizację podatnego miejsca znajdującego się na powierzchni zęba. W konsekwencji inicjują rozwój próchnicy.
Próchnica częściej rozwija się na zębach mlecznych. Wiąże się to ze słabszym zmineralizowaniem tkanek i większą liczbą przestrzeni międzykulistych. Zęby mleczne wyróżniają się ponadto cieńszą zębiną i różną jej grubością na powierzchni żującej i stycznej. Przekrój światła kanalików zębinowych także nie pozostaje obojętny na przebieg próchnicy – w porównaniu do kanalików zębinowych zębów stałych jest znacznie większy.
Zobacz również: Próchnica zębów mlecznych.
Plama próchnicowa – co to jest?
Pierwszą kliniczną oznaką próchnicy szkliwa jest właśnie plama próchnicowa. Stanowi efekt demineralizacji jego podpowierzchniowej warstwy (na głębokość 20-100 µm) z zachowaną zmineralizowaną warstwą powierzchniową. Jednocześnie jest to jedyne odwracalne stadium choroby próchnicowej. Biała plama lokalizuje się na powierzchni zęba jako niewielka, nieprzezierna, mętno-kredowa lub biała zmiana o twardej, gładkiej lub chropowatej powierzchni. Odróżnia się kolorem od zdrowego szkliwa z powodu zwiększenia jego porowatości, zmieniającej rozproszenie światła.
Różnice w wartościach wskaźnika załamania światła szkliwa, wody i powietrza można dostrzec bez specjalistycznych przyborów, dzięki czemu określa się stopień zaawansowania demineralizacji szkliwa. O mniejszym zaawansowaniu zmiany świadczy jej uwidocznienie dopiero po osuszeniu, o większym – bez osuszenia. Plama próchnicowa przeważnie jest biała, jednak może przybierać również zabarwienie, np. żółtawe, brązowe, a nawet czarne.
Plama próchnicowa – leczenie
Zaobserwowanie plam próchnicowych i wczesne podjęcie działań medycznych zwiększają rokowania pacjenta – możliwa jest całkowita profilaktyka próchnicy. Na tym etapie, dzięki sprzyjającym warunkom do remineralizacji, proces ten jest odwracalny. Podejmuje się remineralizację, czyli nieinwazyjne leczenie odpowiadające wymogom stawianym przez koncepcje minimalnie interwencyjnej stomatologii i podlegające dwóm fundamentalnym zasadom:
- kontrola płytki bakteryjnej głównie poprzez mechaniczne jej usuwanie – regularne szczotkowanie zębów, piaskowanie zębów, korzystanie z nici dentystycznych;
- fluoryzacja zębów – fluor powinien być stosowany zarówno do zatrzymania obecnych już wczesnych zmian próchnicowych, jak i do ograniczenia powstawania nowych. Fluoryzację wykonuje się w gabinecie stomatologicznym. Jest także składową pakietu zabiegów wykonywanych podczas higienizacji zębów (tuż obok piaskowania i skalingu zębów).
Etapy rozwoju próchnicy
Etapy rozwoju próchnicy można przedstawić w skrócie:
- próchnica początkowa – plama próchnicowa rozwijająca się w szkliwie, przy czym warstwa powierzchowna pozostaje nietknięta za sprawą remineralizującego działania śliny;
- próchnica powierzchowna – ubytek warstwy szkliwa, czemu towarzyszy spadek zawartości składników mineralnych;
- próchnica średnia – ubytek ma swoje dno w zębinie, jednak pozostaje oddzielony od miazgi zęba grubą warstwą tkanki;
- próchnica głęboka – ubytek oddziela od komory miazgi jedynie cienka warstwa zębiny.
Należy przy tym pamiętać, że przejście pomiędzy poszczególnymi etapami jest znacznie szybsze w przypadku zębów mlecznych.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Czarnota-Nastały A., Borowicz J., Próchnica zębów mlecznych występująca u dzieci jest problemem, z którym bardzo często zmagają się rodzice. Aby zapobiec jej występowaniu, bardzo ważne jest zachowanie odpowiednich zasad profilaktyki, Zakład Protetyki Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
- Sobczak-Zagalska H., Postępowanie w przypadku wczesnych zmian próchnicowych u 3-letniego dziecka – opis przypadku, Nowa Stomatologia 20/2015.
- Turska-Szybka A., Gefrerer M., Gozdowski D., Olczak-Kowalczyk D., Częstość występowania i rozmieszczenie plam próchnicowych na powierzchniach gładkich zębów mlecznych u dzieci poniżej 6. roku życia, Dental and Medical Problems, 50/2013.
- 1. Jańczuk Z., Stomatologia zachowawcza, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
