Zaburzenia smaku to brak lub nieprawidłowe odczuwanie smaku, co negatywnie przekłada się na jakość życia codziennego. Najczęściej omawiany problem towarzyszy innym objawom, np. zaburzeniom węchu. Warto leczyć go nie tylko przez to, że odbiera radość z jedzenia, ale i przez to, że może przyczyniać się do innych problemów zdrowotnych.
Zaburzenia smaku – przyczyny
Zaburzenia czucia smaku mogą mieć wiele przyczyn, jednak do tych najczęstszych należą:
- dłuższe przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza takich jak inhibitory konwertazy angiotensyny, metronidazol czy niektóre leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, fenytoina, lamotrygina);
- uszkodzenia struktur nerwowych odpowiadających za czucie smaku na każdym poziomie drogi smakowej – przeważnie uszkodzenia dotyczą pni nerwów VII, IX i X i są spowodowane: urazami prowadzącymi do przerwania ciągłości nerwu, uszkodzeniami spowodowanymi sąsiedztwem anomalii naczyniowych (zwłaszcza dotyczących tętnicy szyjnej wewnętrznej), zmianami zapalnymi nerwów czaszkowych (najczęściej VII – porażenie Bella, zespół Ramsaya-Hunta, VII, IX i X – choroba Guillaina-Barrégo);
- choroby nowotworowe, szczególnie te w obrębie głowy i szyi;
- infekcje i stany zapalne – infekcje górnych dróg oddechowych (przeziębienie, grypa), COVID-19 (bardzo częsta przyczyna utraty lub zmiany smaku w ostatnich latach), zapalenie jamy ustnej, zapalenie gardła, zapalenie migdałków, zakażenia grzybicze jamy ustnej (np. kandydoza jamy ustnej);
- problemy stomatologiczne, w tym zwłaszcza zła higiena jamy ustnej, choroby dziąseł, paradontoza, próchnica, suchość w ustach (kserostomia);
- znaczne niedobory pokarmowe i zaburzenia metaboliczne – np. niedobór witaminy B12, niedobór cynku, cukrzyca, niedoczynność tarczycy.
Ponieważ informacja o bodźcach smakowych jest przenoszona drogą kilku nerwów czaszkowych, całkowitą utratę smaku spotyka się niezwykle rzadko. Do czynników związanych ze stylem życia, które w dłuższej perspektywie czasu mogą doprowadzić do zaburzeń smaku, należą:
- palenie papierosów;
- nadmierne picie alkoholu;
- kontakt z substancjami chemicznymi.
Warto podkreślić, że zaburzenia smaku są częstsze u osób starszych, co wiąże się z procesem starzenia się organizmu. Jest to fizjologiczne i nie mamy na to wpływu.
Zaburzenia smaku – konsekwencje
Prawidłowo funkcjonujący zmysł smaku umożliwia naturalną selekcję pokarmów, ostrzegając przed spożyciem zepsutych produktów i potencjalnie toksycznych substancji. Warunkuje także powstawanie określonych preferencji smakowych, które decydują o wyborze żywności i mogą wpływać na bilans energetyczny organizmu. Ponadto angażuje się w powstawanie złożonych odruchów pokarmowych, współdziała z ośrodkowymi układami motywacyjnymi (zdobywanie pokarmu) oraz odgrywa rolę w procesie trawienia, wpływając na wydzielanie enzymów trawiennych w przewodzie pokarmowym.
Konsekwencjami zaburzeń smaku mogą być:
- utrata apetytu, rzadsze spożywanie posiłków – co wiąże się z utratą przyjemności z jedzenia. Docelowo może to prowadzić do licznych niedoborów pokarmowych i związanych z tym dolegliwości;
- nadmierna utrata masy ciała lub przeciwnie – przejadanie się, gdy ktoś szuka intensywnych bodźców smakowych (co prowadzić może do otyłości);
- obniżony nastrój, przygnębienie, lęk związany z nieprzyjemnymi odczuciami smakowymi (np. metaliczny posmak w ustach), natomiast u osób długotrwale dotkniętych występuje większe ryzyko depresji;
- trudność w rozpoznawaniu smaku zepsutej żywności, a tym samym ryzyko spożycia zepsutych lub niebezpiecznych produktów, bo smak nie ostrzega przed nieprawidłowościami.
Diagnostyką i leczeniem zaburzeń smaku powinien zajmować się laryngolog, dietetyk oraz lekarz specjalista zależnie od przyczyn problemu.
Zaburzenia smaku – diagnostyka i leczenie
Podstawą rozpoznania problemu jest odpowiednio zebrany wywiad zdrowotny od pacjenta, który pozwala zorientować się, czy zaburzenia smaku są polekowe, spowodowane czynnikami miejscowymi, czy też mogą być skutkiem choroby neurologicznej albo choroby ogólnoustrojowej. Pacjent zgłasza również intensywność swoich objawów, a także sytuacje, w których są one najsilniejsze lub najsłabsze. W przypadku osób, u których zaburzenia smaku dotyczą całej jamy ustnej, niezmiernie istotna jest ocena laryngologiczna i stomatologiczna, ponieważ zaburzenia smaku najczęściej wiążą się z chorobami toczącymi się w jamie ustnej (przewlekły stan zapalny, zmiany zanikowe, choroby przyzębia, niedopasowane protezy zębowe).
Do badania smaku najczęściej używa się roztworów wodnych substancji smakowych, a konkretnie roztwory czterech podstawowych smaków:
- słonego (roztwór soli fizjologicznej);
- słodkiego (roztwór glukozy);
- kwaśnego (roztwór kwasku cytrynowego);
- gorzkiego (roztwór chininy).
Szukając przyczyn zaburzeń smaku warto wykonać szczegółowe badania krwi. Leczenie powinno być przyczynowe, jeśli tylko jest to możliwe, a więc ukierunkowane na leczenie choroby podstawowej. Dietetyk pomoże natomiast w ułożeniu takiej diety, która uzupełni niedobory i zapewni możliwie największą przyjemność czerpaną z jedzenia.
Polecane produkty:
|
Spirulina + cynk
Spirulina + Cynk to naturalny suplement diety w postaci tabletek. Wytworzony jest on wyłącznie z suszonych, sproszkowanych, jednokomórkowych, mikroskopijnych alg, należących do gatunku Spirulina platensis. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Sienkiewicz-Jarosz H., Bieńkowski P., Neurologiczne aspekty zaburzeń smaku, Neurologia po Dyplomie, 5/2012.
- Marciniak‑Firadza R., Zmysł smaku – istota, zaburzenia, diagnoza, terapia (na przykładzie logopedy pracującego z dziećmi), Logopaedica Lodziensia, 6/2022.
