Uzębienie to zbiór wszystkich zębów znajdujących się w jamie ustnej człowieka, zakotwiczonych w zębodołach w łukach zębowych. Wyróżniamy łuk zębowy górny, zlokalizowany w szczęce, a także łuk zębowy dolny, znajdujący się w żuchwie. Charakterystyka uzębienia różni się w zależności od tego, czy jest ono mleczne, czy stałe.
Uzębienie mleczne
Proces wyrzynania zębów mlecznych rozpoczyna się około 6. miesiąca życia niemowlęcia i przebiega w 3 etapach: najpierw wyrzynają się siekacze boczne i siekacze przyśrodkowe (około 6.-12. miesiąca), następnie kły oraz pierwsze zęby trzonowe. Na samym końcu, w okolicach 20.-30. miesiąca życia dziecka wyrzynają się drugie zęby trzonowe. Całkowicie ukształtowane zęby mleczne pozostają w jamie ustnej od 2 do 5 lat, po czym następuje resorpcja korzeni tych zębów. Zęby mleczne nieco różnią się swoją budową od zębów stałych. Ich cechy, które mają największe znaczenie kliniczne, to:
- wyraźnie zaznaczone guzki zębowe oraz głębokie bruzdy;
- delikatne wzniesienia i zagłębienia na powierzchni szkliwa;
- grubsza warstwa szkliwa przy jednocześnie cieńszej warstwie zębiny;
- duża komora miazgi zęba;
- cieńsze i mniejsze korzenie zębowe;
- słabo zmineralizowane szkliwo.
Zęby mleczne wypadają bezboleśnie, często podczas niewiedzy dziecka, np. przy spożywaniu posiłków. Największym zagrożeniem dla nich jest próchnica, która znacznie częściej rozwija się u dzieci niż u osób dorosłych, na co wpływa nie tylko specyficzna budowa mleczaków, ale i dieta bogata w cukry proste, niedokładne szczotkowanie zębów i inne czynniki. Należy pamiętać, że nieleczone zęby mleczne negatywnie oddziałują na późniejsze zęby stałe.
Uzębienie stałe
Zęby stałe wyrzynają się w miejscu zębów mlecznych. Dorosły człowiek posiada w swoim uzębieniu 32 zęby stałe, po 16 w każdym łuku zębowym:
- 4 zęby sieczne;
- 2 kły;
- 4 zęby przedtrzonowe;
- 6 zębów trzonowych.
Ostatnie zęby trzonowe noszą nazwę zębów mądrości, nie wyrastają u każdego człowieka i pomimo swojej nazwy, niewiele mają wspólnego z poziomem inteligencji. Potrafią jednak sprawiać wiele problemów, przyczyniając się do wad zgryzu (zwłaszcza rotacji zębów i stłoczeń zębów) oraz generując dolegliwości bólowe.
Największymi zębami człowieka są siekacze górne przyśrodkowe, których podstawowym zadaniem jest odcinanie kęsów pokarmowych. Wszystkie siekacze przeważnie mają jeden, zagięty w kierunku bocznym korzeń. Zęby sieczne górne są większe od dolnych. Kieł jest najdłuższym zębem człowieka, mierzącym około 33 mm. Korona jest stożkowata, zakończona wydatnym guzkiem. Podobnie jak siekacze, kły mają jeden korzeń. Służą do rozrywania kęsów pokarmowych. Zęby przedtrzonowe i trzonowe odpowiadają za żucie i rozcieranie kęsów pokarmowych. Mogą mieć od 2 do 4 korzeni, przy czym ich większa liczba dotyczy głównie trzonowców. W fizjologicznym uzębieniu, w zwarciu centralnym, guzki zęba trzonowego pierwszego górnego powinny wchodzić w bruzdę międzyguzkową trzonowca pierwszego dolnego. Opisuje to tzw. klasa Angle’a.
Typy uzębienia
W zależności od wielu cech wyróżnia się następujące typy uzębienia:
- uzębienie homodontyczne – wszystkie zęby mają podobny kształt i długość, co można spotkać np. u ryb, płazów i gadów;
- uzębienie heterodontyczne – zęby różnią się kształtem, wielkością i przeznaczeniem, co jest widoczne u człowieka i wszystkich niemal ssaków;
- uzębienie sekodontyczne – wyróżniają się szkliwem o ostrych krawędziach, co pojawia się u zwierząt drapieżnych i ułatwia im polowanie;
- uzębienie lofodontyczne – guzki zębów policzkowych ukształtowane są w figury nazywane jarzem, co jest charakterystyczne dla koniowatych;
- uzębienie bunodontyczne – wyróżniają się zaokrąglonymi, niewysokimi guzkami, np. u wszystkożernych zwierząt;
- uzębienie selenodontyczne – guzki zębowe są tępe i mają postać półksiężyca, co obserwuje się u przeżuwaczy.
- uzębienie monofiodontyczne – jedna generacja zębów przez całe życie osobnika, np. u szczurów;
- uzębienie difiodontyczne – dwie generacje zębów, np. zęby mleczne i zęby stałe u człowieka;
- uzębienie polifiodontyczne – możliwość wielokrotnej wymiany uzębienia w ciągu życia, np. u rekinów.
Typów uzębienia jest więcej, jednak powyższy podział ma największe znaczenie biologiczne.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny
Kolagen do picia to naturalny produkt z opatentowaną formułą Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu jest bardzo wysokiej wchłanialności ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Herman P., Uracz W., Kopański Z., Brukwicka I., Wybrane zagadnienia z fizjologii zębów mlecznych i stałych – rola składników odżywczych, Journal of Clinical Healthcare, 4/2016.
- Krysiak K., Świeżyński K., Anatomia zwierząt, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008.
- Tanasiewicz M., Kompendium lekarza dentysty, Wydawnictwo Elamed, Katowice 2019.
